Paribasa Sunda jeung Hartina
Sampurasun baraya! Postingan ini berisi daftar peribahasa atau
paribasa Sunda dan artinya.
Paribasa adalah untaian kata sebagai perumpamaan perilaku yang
memiliki makna kiasan yang sudah jelas. Katakata dalam paribasa Sunda biasanya
lebih banyak atau lebih panjang jika dibandingkan dengan babasan.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf A
- Abang-abang lambé nyaéta alus omongan ukur dina biwir wungkul, henteu
sarua jeung dina haté. Artinya adalah bagus kata-kata di bibir saja, tidak
sesuai dengan hati.
- Abis bulan abis uang nyaéta béak bulan béak gajih, pas-pasan teu nyesa keur
bulan hareup. Artinya habis bulan habis pula uang/penghasilan. Tapi habis
bulan habis gaji masih mending daripada pertengahan bulan atau akhir bulan
gaji sudah habis.
- Abong biwir teu diwengku, abong
létah teu tulangan nyaéta
ngomong sakarepna atawa ngomong jangji engab. Artinya berbicara senaknya
tanpa dipikirkan akibatnya.
- Adam lali tapel nyaéta poho ka dulur, baraya jeung ka lemah cai.
Artinya lupa pada sanak keluarga dan lupa ke kampung halaman.
- Adat kakurung ku iga hartina nyaéta adat anu hese dirobah, artinya
karakter yang sudah mendarah daging dan susah diubah.
- Adean ku kuda beureum nyaéta ngarasa ginding ku pakéan batur atawa gaya
ku barang batur. Artinya merasa gaya dengan barang orang lain. Jadi yang
dibanggakan itu bukan miliknya tapi titipan atau milik orang lain.
- Adigung adiguna nyaeta asa aing leuwih ti batur, artinya sombong
atau merasa diri lebih unggul dari orang lain.
- Adu telu ampar tiga nyaéta dimusyawarahkan (berkenaan yang sedang
memperparakan urusan di pengadilan atau sedang jual beli).
- Agul ku payung butut nyaeta agul ku turunan atawa ku barang anu teu
sapira. Artinya artinya sombong oleh keturunan atau bangga dengan barang
yang nilainya tidak seberapa.
- Aki-aku tujuh mulud nyaeta geus kolot pisan, artinya sudah berumur
sangat tua.
- Aku-aku angga hartina ngaku-ngaku barang atawa pagawéan meunang
batur. Artinya mengakui barang milik orang atau hasil pekerjaan orang
lain.
- Alak-alak cumampaka nyaeta hayang jeung resep dipuji ku batur,
ngarasa pangpunjulna ti batur atau anu handap hayang nyaruaan nu luhur, nu
hina hayang nyaruaan nu mulya. Artinya ingin dipuji orang, merasa paling
unggul atau yang rendak ingin menyerupai yang tinggi, yang hina ingin
menyerupai yang mulia.
- Along-along bagja nyaeta teu tulus meunang bagja. Artinya tidak
jadi mendapat kebahagiaan.
- Allah mah tara nanggeuy ti
bongkokna hartina Allah moal mihak
ka jalma nu boga dosa. Artinya Allah tidak memihak pada orang yang
berdosa.
- Alus laur hade omé nyaeta alus dedeg pangadegna. Artinya adalah
berbadan/ bertubuh bagus (ideal).
- Ambek nyedek tanaga midek hartina napsu gede tapi tanaga euweuh. Artinya
artinya emosi/keinginan gede tapi tak ada tenaga atau tidak mampu
menyalurkan emosi/ keinginannya.
- Ambekna sakulit bawang hartina babarian pisan ambek, jeung mun geus ambek
tara sakeudeung. Artinya artinya cepat marah dan marahnya lama.
- Anak dua keur gumunda hartina awéwé nu karék boga dua anak mah lalaki
téh barogoheun. Artinya perempuan yang baru punya dua anak terlihat
menarik dan banyak lelaki yang jatuh cinta.
- Anak hiji keur gumeulis nyaeta awéwé nu kakarék boga budak hiji, katempona sok
beuki geulis waé. Artinya perempuan yang baru punya satu anak, terlihat
makin cantik saja.
- Anak merak kukuncungan nyaeta sipat-sipat budak utamana sipat nu hadé
éta téh nurun ti kolot. Artinya sipat anak terutama sipat baik itu menurun
dari orang tuanya.
- Anak tilu keur kumusut hartina atawa awéwé nu geus boga anak nu teu bisa
ngurus dirina. Artinya yaitu perempuan yang sudah punya anak tiga yang
tidak bisa mengurus diri sehingga terlihat kumel.
- Anjing ngagogogan kalong nyaeta mikahayang nu lain-lain nu moal laksana,
mikahayang perkara nu moal kasorang. Artinya menginginkan sesuatu yang
tidak mungkin tercapai atau terlaksana.
- Anjing nyampeurkeun
paneunggeul hartina
nyaeta ngadeukeutan pibahayaeun, nyampeurkeun nu rék nyiksa, ngarogahala,
atawa nganyenyeri. Artinya mendekati bahaya atau mendekati orang yang akan
menyiksa/menyakiti.
- Anu borok dirorojok nu
titeuleum disimbeuhan hartina
nyaeta mupuas kanu keur cilaka. Artinya menambah luka pada orang yang
terluka, menyudutkan orang yang terkena masalah/musibah.
- Anu burung diangklungan, anu
gelo didogdodan, anu edan dikendangan nyaeta
anu gede wadul dihaminan supaya leuwih maceuh. Artinya pembohong
didengerin agar tambah parah (bohongnya).
- Ari diarah supana, kudu dipiara
catangna nyaeta naon wae nu mere
hasil ka urang kudu diurus atawa dipiara bener-bener. Artinya apapun yang
memberi hasil pada kita harus diurus baik-baik.
- Ari umur tunggang gunung,
angen-angen pecat sawed hartina
geus kolot tapi kahayang jiga budak ngora. Artinya umur sudah tua tapi
keinginan masih seperti anak muda.
- Asa aing uyah kidul hartina boga rasa pangbisana atawa pang punjulna.
Artinya sombong, merasa paling bisa, merasa lebih dari yang lain.
- Asa bucat bisul hartina asa lesot tina urusan gede, beres
pagawean, masalah atawa beban. Artinya lepas dari masalah, pekerjaan sulit
atau beban.
- Asa dijual payu nyaeta nguyung pedah ngarasa sorangan di
pangumbaraan jauh ti indung bapa. Artinya murung sebab sendirian di
perantauan karena jauh dari orang tua.
- Asa dina pangimpian hartina teu percaya kana kaayaan nu karandapan.
Artinya merasa tidak percaya dengan kejadian atau kenyataan yang dihadapi.
- Asa dipupuk birus hartina ngarasa tibra haté. Artinya merasa
tentram dan bahagia.
- Asa ditonjok congcot nyaeta meunang kabungah anu teu diarep-arep. Artinya
mendapat kebahagiaan sangat besar yang tidak disangka-sangka.
- Asa ditumbu umur nyaeta boga rasa kahutangan budi anu pohara
gedéna. Artinya merasa sangat berhutang budi.
- Asa euwuh beungeutan hartina kacida pisan érana. Artinya sangat malu.
- Asa kabur pangacian nyaeta kacida reuwasna, nepi ka teu puguh cabak;
asa leungit sumanget. Artinya sangat kaget/ terkejut sampai merasa tidak
jelas apa yang harus dikerjakan dan hilang semangat.
- Asa kagunturan madu kaurugan
menyan bodas hartina kacida bungahna
jeung kacida bagjana. Artinya sangat bahagia atau bahagia yang luar biasa.
- Asa katindihan langit hartina geus euweuh harepan. Artinya tidak ada
harapan.
- Asa mobok manggih gorowong hartina kabeneran aya jalan keur ngahasilkeun
maksud atawa usaha nu keur dipaju. Artinya kebetulan ada jalan untuk
memuluskan maksud atau usaha yang sedang digarap.
- Asa kiamat nyaeta pohara sedihna jeung susahna. Artinya
sangat susah dan sedih yang luar biasa.
- Asa nanggeuy endog beubeureumna nyaeta kacida nyaahna. Artinya sangat
menyayanginya.
- Asa nyanghulu ka jarian hartina teu ngeunah rasa lantaran kudu
ngadunungan ka jalma nu sahandapeun pangartina atawa harkat darajatna.
Artinya tidak enak hati karena harus menjadi bawahan orang yang ilmu atau
harkatnya di bawah.
- Asa peunggas rancatan hartina leungiteun batur nu sok nalang dina
pagawéan. Artinya kehilangan orang yang sering membantu pekerjaan.
- Asa potong leungeun katuhu nyaeta leungiteun jalma nu pohara hadé gawéna
atawa leungiteun jalma nu dipercaya. Artinya kehilangan orang yang
kerjanya bagus atau kehilangan orang kepercayaan.
- Asa rawing daun ceuli hartina mindeng ngadéngé omongan anu henteu
ngeunah. Artinya sering mendengar omongan yang tidak enak didengar.
- Asa teu beungeutan nyaeta ngarasa éra anu pohara. Artinya menanggung malu
yang luar biasa.
- Asa tungkeb bumi alam hartina asa kacida bingungna, keur poék mongkléng
pipikirana. Artinya sangat bingung dan gelap pikiran.
- Ateul dampal leungeun nyaeta gereget hayang nyabok atawa nampiling.
Artinya greget mau menampar.
- Ati mungkir beungeut
nyinghareup hartina palsu; siga sono
tapi henteu, siga resep tapi henteu, siga nyaah tapi henteu. Artinya palsu
atau bagus di muka jelek di hati.
- Ati putih badan bodas hartina beresih haté, taya geuneuk
maleukmeuk.Artinya bersih hati tidak ada rasa benci sedikitpun.
- Atung enéh atung enéh hartina kitu-kitu kénéh atawa euweuh parobahan.
Artinya gitu-gitu aja tidak ada perubahan.
- Aub payung, sabet sapon,
sabasoba nyaeta wewengkon,
ngeunaan tanah. Artinya tempat tinggal, tentang tanah.
- Awak kawas badawang nyaeta jangkung gedé teu matut. Artinya badan
tinggi besar tidak jelas bentuk.
- Awi sadapuran tara lempeng
kabéh hartina sanajan
saturunan, tapi perkara milik jeung rejeki mah tara sarua. Artinya
meskipun satu turunan tapi urusan milik dan rejeki tidak sama.
- Awéwé dulang tinandé hartina awéwé nurutkeun kahayang salaki. Artinya
istri menuruti keinginan suami.
- Awéwé mah tara cari ka Batawi hartina awéwé mah tara nyiar kipayah. Artinya
istri tidak pernah mencari nafkah. (Jaman sekarang banyak wanita karir
yang mencari nafkah buat keluarga).
- Aya astana sajeungkal hartina hal nu mustahil oge bisa kajadian.
Artinya suatu hal yang mustahil juga bisa saja terjadi.
- Aya bagja teu daulat nyaeta rek meunang bagja atawa untung teu tulus.
Artinya akan bahagia atau dapat keuntungan tapi tidak jadi.
- Aya cukang komo meuntas nyaeta kabeneran aya cukang lantaran pikeun
gancang-gancang ngalaksanakeun pamaksudan. Artinya kebetulan ada jalan
untuk segera melaksanakan keinginan.
- Aya dina sihung maung hartina jelema nu loba hubungan jeung gegeden, jadi
gampang meunang pitulung. Artinya orang yang punya hubungan dengan
petinggi jadi mudah mendapat bantuan atau pertolongan.
- Aya disihung maung hartina loba kawawuh gegeden dina aya karerepet
atawa kaperluan penting gampang naker meunang pitulungna. Artinya banyak
kenalan para petinggi sehingga ketika mendapat kesulitan cepat dibantu.
- Aya gantar kakaitan hartina aya hal anu teu sapuk jeung haténa tapi
teu dikedalkeun, henteu iklas atawa aya perkara nu pasambung jeung
kajadian anu ti heula. Artinya tidak ikhlas, ada sesuatu yang tidak sesuai
dengan hatinya tapi tidak dikatakan, atau ada urusan yang terkait dengan
kejadian dulu.
- Aya jalan komo meuntas nyaeta aya lantaran anu diarep-arep ti tadina
nepi ka maksud urang gancang kalaksanakeun, pas aya kahayang kabeneran aya
anu ngajak atawa eukeur mah aya maksud, turug turug aya pilantaraneun.
Artinya ada jalan yang ditunggu-tunggu untuk cepat-cepat melaksanakan
maksud, pas mau kebetulan ada yang ngajak, atau ada maksud terus ada
jalannya.
- Aya jodo pakokolot nyaeta bisa ngajodo sanggeus papada kolot.
Artinya bisa berjodoh setelah masing-masing sudah tua.
- Aya jurig tumpak kuda nyaeta aya milik anu teu disangka-sangka.
Mendapat rejeki secara tidak terduga.
- Aya kélong néwo-néwo hartina aya anu ngusutkeun (ngarorocét), padahal
geus bérés pisan tadina mah. Artinya ada yang mengacaukan padahal
sebelumnya sudah beres.
- Aya nu dianjing cai hartina aya nu diarep-arep atawa digeroan.
Artinya ada yang diincar atau ada yang ditunggu-tunggu.
- Aya pikir kadua leutik nyaeta aya kahayang. Artinya menyimpan keinginan.
- Aya hate kadua leutik hartina miboga kahayang anu teu kedal. Artinya
menyimpan keinginan yang belum disampaikan.
- Aya pikir kapingburi hartinya nyaeta aya kahayang anu timbul pandeuri
atawa sanggeus lila ditimbang-timbang asal teu hayang jadi hayang. Artinya
ada keinginan yang muncul belakangan, setelah ditimbang-timbang asalnya
tidak mau jadi mau.
- Ayak-ayak béas, nu badag moncor
nu lembut nyangsang hartina
kaayaan anu teu sawajarna upamana baé anu dihukum téh anu teu pira kasalahanana,
ari nu gedé kasalahanana teu dihukum. Artinya menunjukkan pada keadaan
yang tidak sewajarnya. Misalnya orang yang tidak bersalah dihukum,
sedangkan yang bersalah tidak dihukum.
- Ayakan tara meunang kancra nyaeta nu bodo jeung nu pinter moal sarua
darajatna jeung panghasilanana. Artinya orang bodoh dan orang pintar tidak
akan sama derajat dan penghasilannya.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf B
- Babon kapurba ku jago nyaeta awéwé kudu nurut ka salaki. Artinya istri
harus nurut pada suami.
- Bali geusan ngajadi hartina lemah cai tempat kalahiran. Artinya
kampung halaman tanah kelahiran.
- Balung kulit kotok meuting nyaeta teu eureun-eureun nyeri haté ti baheula
nepi ka kiwari. Artinya tidak henti-hentinya sakit hati dari dulu sampai
sekarang.
- Balungbang timur caang bulan
opat welas, jalan gede sasapuan hartina
rido, iklas, suka pisan. Artinya sangat ikhlas, ridho dan tidak ada
kebencian sedikit pun.
- Banda sasampiran, nyawa
gagaduhan nyaeta ulah boga
angkeuhan yen banda jeung nyawa bisa diatur ku urang. Artinya jangan punya
anggapan harta dan umur punya kita, semua hanya titipan.
- Banda tatalang raga nyaeta lamun urang papanggih jeung karerepet,
upamana gering ulah lebar ngajual barang nu aya pikeun ngubaran awak
sangkan cageur. Artinya jangan sungkan menjual barang untuk menolong diri,
misalnya menjual barang untuk berobat supaya sembuh lagi.
- Banteng ngamuk gajah meta hartina kajadian atawa ririweuhan anu dipikasieun
jeung dipikagigis. Artinya kejadian atau peristiwa yang menakutkan.
- Batan kapok kalah gawok hartina lain eureun tapi kalah beuki maceuh atawa
kalah deudeuieun. Artinya bukan berhenti atau kapok malah mau lagi atau
terus-terusan.
- Batok bulu eusi madu nyaeta tumiba lain kana pitempateunana. Artinya
bukan pada tempatnya/ tidak pantas.
- Batok kohok piring semplék hartina parabotan nu euweuh hargana. Artinya
perabotan yang tidak ada nilainya/ harganya.
- Batu turun keusik naék hartina cangkang sisindiran nu hartina itu purun
kuring daék, dilarapkeun ka jalma anu sarua micintana. Artinya sama-sama
mau, sama-sama suka, sama-sama setuju, atau sama-sama cinta.
- Batur ngaler ieu ngidul nyaeta teu sarua jeung nu keur diomongkeun ku
batur. Artinya tidak sesuai dengan topik pembicaraan orang lain atau OOT
(out of topic).
- Bau-bau sinduk nyaeta baraya kénéh sanajan laér. Artinya masih
saudara meskipun jauh (jauh hubugannya, bukan jauh jaraknya).
- Béak ka lebu-lebuna hartina ledis, harta benda teu nyesa
saeutik-eutik acan. Artinya ludes, harta benda tidak tersisa sedikitpun.
- Bébék ngoyor di sagara, rék
nginum néangan cai hartina
lubak-libuk tapi henteu bisa kapaké lantaran lain hakna. Artinya banyak
harta tapi tidak bisa dipakai sebab bukan hak miliknya.
- Beuheung teukteukeun suku
genteng belokeun hartina sadaya-daya rek
dikumaha oge pasrah. Artinya pasrah mau diapa-apain juga sebab merasa
bersalah.
- Béja mah béja hartina béja ulah waka dipercaya. Artinya informasi
yang belum dibuktikan sendiri jangan dulu dipercaya sebab belum jelas
kebenarannya.
- Belang bayah gindi pikir hartina boga pikiran goreng ka papada kawula.
Artinya punya pikiran jelek pada sesama manusia.
- Bengkung ngariung bongkok
ngaronyok nyaeta babarengan sok
sanajan dina hina, rugi, atawa cilaka. Artinya bersama-sama dalam berbagai
keadaan, baik bahagia atau tidak.
- Bentik curuk balas nunjuk,
capétang balas miwarang nyaeta
kabisana ngan nitah, teu daék prak sorangan. Artinya bisanya cuma nyuruh
dirinya sendiri tidak mau bekerja.
- Beungeut nyanghareup ati
mungkir hartina naon nu diucapkan
henteu terus jeung haté. Artinya ucapannya tidak sesuai dengan hati,
mukanya A hatinya B.
- Beunghar méméh boga nyaeta loba kahayang nu teu saimbang jeung
kaayaan atawa kaboga dirina. Artinya banyak keinginan yang tidak seimbang
dengan kondisi dirinya.
- Beurat nyuhun beurat nanggung hartina pohara narimakeunana kana pitulung, ngan
teu kawasa ngedalkeun ku lisan atawa tulisan, anging gusti nu ningali.
Artinya berterima kasih yang tidak terhingga sehingga sulit diucapkan
dengan kata-kata.
- Beurat nyuhun beurat nanggung,
beurat narimakeun nana hartina
kacida narimakeunana kana kahadéan batur, lantaran ditulungan dina waktu
keur kacida butuhna. Artinya sangat berterima kasih atas kebaikan orang
sehingga rasa terima kasih itu susah diungkapkan.
- Beuteung mutiktrik berekat
meunang hartina dahar seubeuh di
nu hajat, ari balik mawa berekat. Artinya makan kenyang pulang membawa
bingkisan.
- Beuteung si éta mah ruas
bungbas hartina teu aya
kaseubeuhan. Artinya tidak pernah kenyang.
- Bihari ngalingling pasir,
ayeuna ngalanglang pasar hartina
jaman geus robah, jelema oge loba nu ganti pacabakan, atawa robah-robah
tingkah lakuna. Artinya zaman sudah berubah, pekerjaan dan perilakunya
sudah berubah.
- Bilatung ninggang dagé nyaeta bungah pisan. Artinya sangat senang,
sangat gembira, sangat bahagia.
- Bilih aya turus bengkung nyaeta bisi salah pokpokanana. Artinya takutnya
salah perkataannya.
- Bisa ka bula ka balé hartina bisa campur jeung jelema ti rupa-rupa
golongan, bisa kaditu kadieu atawa bisa gawé kasar jeung gawé lemes.
Artinya bisa bergaul dengan orang dari berbagai golongan, bisa masuk ke
sana ke mari, atau bisa bekerja apapun.
- Bisi aya ti cai ti geusan mandi nyaeta bisi aya nu kasigeung atawa ka-toél
mamaras rasana. Artinya takutnya ada yang tersinggung perasaan.
- Biwir nyiru rombéngeun nyaeta resep ngucah ngaceh rasiah atawa
kaaeban/rusiah boh nu sorangan boh nu batur. Artinya suka menyebarkan
rahasia/ aib sendiri atau orang lain.
- Biwir sambung lémék, suku
sambung léngkah hartina henteu milu kana
tanggung jawabna mah, ngan ieu mah saukur nepikeun duméh jadi utusan,
ngemban timbalan tinu lian. Artinya tidak ikut bertanggung jawab cuma
menyampaikan pesan sebab diutus.
- Bluk nyuuh blak nangkarak hartina kabina-bina rajina dina enggoning nyiar
kipayah. Artinya sangat rajin mencari nafkah.
- Bobo sapanon carang sapakan hartina aya kuciwana, lantaran aya kakuranganana
atawa karuksakanana. Artinya ada kecewa sebab ada kekurangan atau kerusakannya.
- Bobot pangayun timbang
taraju hartina kabéh anu dipigawé kudu
pinuh tinimbangan. Artinya semua yang dikerjakan harus penuh pertimbangan.
- Boga pikir rangkepan hartina henteu bolostrong atawa henteu ujug-ujug
percaya kana omongan batur anu manis. Artinya waspada, tidak mudah percaya
pada kata-kata manis.
- Bodo kawas kebo nyaeta paribasa Sunda anu hartina bodo kacida,
yaitu sangat bodoh.
- Boga sawah saicak hartina boga sawah saeutik. Artinya punya sawah
sedikit.
- Boga saku dua hartina waspada teu babari kabobodo. Artinya
waspada tidak mudah dibodohi.
- Bojo dénok sawah ledok hartina hirup senang lantaran boga pamajikan
tegep jeung banda cukup. Artinya hidup senang sebab punya istri cantik dan
kaya raya.
- Bonténg ngalawan kadu hartina nu leutik ngalawan nu gedé. Artinya yang
kecil melawan yang besar.
- Borangan ku surak nyaeta éraan dina gempungan jalma réa. Artinya
pemalu di depan umum.
- Bosongot badé amprotan hartina beungeutna pikagigiseun, pikagimireun,
pasemon jagoan. Artinya mukanya menyeramkan, menakutkan, seperti wajah
jawara.
- Bru di juru, bro di panto,
ngalayah di tengah imah nyaeta
jalma beunghar loba harta di mana-mana. Artinya kaya raya, hartanya di
mana-mana.
- Buah ragrag moal jauh tina
tangkalna nyaeta sipat anak moal
jauh tina sipat kolotna. Artinya sama dengan peribahasa buah jatuh tidak
jauh dari pohonnya, yaitu sifat anak tidak jauh dari sifat orangtuanya.
- Bubu ngawaregan cocok hartina méré naséhat atawa nyieun aturan anu
nguntungkeun sorangan. Artinya memberi nasihat atau membuat aturan yang
menguntungkan diri sendiri.
- Buburuh nyatu diupah béas nyaeta nyiar pangarti tur diburuhan atawa
digajih. Artinya belajar sambil dibayar atau digaji.
- Budak bau cikur hartina nyaeta budak keneh anu can nyaho nanaon.
Artinya anak kecil yang belum tahu apa-apa.
- Budak bau jaringao kénéh hartina budak can aya kanyaho, budak olol-lého.
Artinya anak yang belum tahu/ngerti apa-apa.
- Budak keur meujeuhna bilatung
dulang hartina budak keur
meujeuhna daék barang dahar. Artinya anak yang sedang suka-sukanya makan.
- Budak kamari sore hartina budak leutik keneh can dewasa. Artinya
anak kecil yang belum dewasa.
- Budak olo lého nyaeta budak anu can aya kanyaho. Artinya anak
yang belum tahu apa-apa.
- Budak rodék hulu hartina budak can aya kanyaho. Artinya anak yang
belum tahu apa-apa.
- Budi santri, légég lebé, ari
lampah euwah-euwah hartina
ari goloyoh kawas santri tapi sok ceceremed. Artinya gaya mirip santri
tapi tingkah laku buruk.
- Buluan belut, jangjangan oray hartina pamohalan kajadian. Artinya tidak mungkin
terjadi.
- Buncir leuit loba duit nyaeta beunghar sagala boga taya kakurang.
Artinya kaya raya tidak kekurangan.
- Bur beureum bur hideung, hurung
nagtung siang leumpang hartina
ginding loba pakéan anu aralus dipaké. Artinya gaya banyak pakaian bagus
yang dipakai.
- Buruk-buruk papan jati hartina hadé goréng ogé dulur sorangan. Artinya
baik buruk juga saudara sendiri.
- Burung palung dulur sorangan hartina sanajan ngéwa/keuheul/ pikakeuheuleun oge
da dulur sorangan dimana meunang karerepet mah moal ngantep. Artinya
meskipun marah pada saudara sendiri kalau dia ada kesulitan tidak bisa
membiarkannya dalam kesulitan.
- Paribasa Sunda dan artinya dari
huruf C
- Caang bulan dadamaran hartina migawé hal nu teu perlu deui. Artinya
mengerjakan sesuatu yang tidak perlu lagi.
- Caang bulan opat welas, jalan
gedé sasapuan hartia rido pisan teu
goreng hate. Artinya rido, ikhlas tak punya hati buruk.
- Caang padang narawangan hartina caang pisan atawa bisa nénjo ku panon
batin ka tempat gaib. Artinya sangat terang atau bisa melihat hal ghaib
dengan mata batin.
- Cacah rucah atah warah hartina dianggap taya ajenna sarta bodo. Artinya
dianggap bodoh dan tidak punya harga diri.
- Cadu mungkuk haram dempak nyaeta sumpah anu bener-bener embung, atawa moal
ngalampahkeun salah sahiji perkara. Artinya sumpah yang benar-benar tidak
mau/ tidak akan melakukan suatu perkara.
- Cadu ngalantung ka lisung hartina awéwé henteu daék buburuhun. Artinya
perempuan tidak mau buburuhun.
- Cai asa tuak bari, kéjo asa
catang bobo nyaeta sagala teu ngeunah
lantaran keur susah atawa keur gering. Artinya serba tak enak karena
sedang susah atau sedang sakit.
- Cai di hilir mah kumaha ti
girangna hartina rahayat leutik
mah sok nyonto kalakuan parningpinna. Artinya rakyat kecil suka
mencotoh/mengikuti pemimpinnya.
- Caina hérang laukna beunang nyaeta hasil pamaksudan ku cara lantip bari teu
aya pacengkadan. Artinya tercapai tujuan secara rapih tanpa meninggalkan
masalah, sukses tanpa ekses.
- Campaka jadi di reuma hartina nu geulis urang kampung/ lembur lain
pipanteseunana aya di pasisian. Artinya yang cantik orang kampung tidak
pantas ada di perkampungan.
- Cangkir emas eusi delan hartina omonganana mah alus matak percaya jeung
kataji, tapi haténa jahat jeung matak bahaya. Artinya kata-katanya bagus
bikin tertarik tapi hatinya jahat dan membahayakan.
- Cara bueuk meunang mabuk hartina ngeluk baé, teu lemék teu carék, euweuh
hojah, euweuh karep, euweuh kahayang sabab éra tawa sieun. Artinya
menunduk tanpa bicara atau berbuat apa-apa karena malu atau takut.
- Cara gaang katincak hartina jempling pisan. Artinya diam/ sepi
banget.
- Cara hurang, tai ka hulu-hulu hartina bodo kacida. Artinya sangat bodoh.
- Cara jogjog mondok hartina carékcok baé, gandéng naker. Artinya
cekcok terus, sangat berisik.
- Cara simeut hiris, tai kana
beuheung beuheung hartina
pohara bodona, beunang dibobodo atawa ditipu ku batur. Artinya sangat
bodoh, mudah dibohongi atau gampang ditipu orang.
- Carincing pageuh kancing,
saringset pageuh iket hartina
taki-taki ngajaga kaamanan, mageuhan tulak jeung sajabana, bisi aya
bancang pakéwuh. Artinya siap siaga menjaga keamanan, menjaga rumah
takutnya ada bahaya.
- Cicing dina sihung maung nyaeta jelema anu nyusahkeun atawa bakal
nyilakakeun ka diri urang, deukeut jeung gegeden. Artinya orang yang
bakal nyusahin, punya relasi orang penting.
- Cikaracak ninggang batu,
laun-laun jadi legok hartina
ku leukeun mah nu hese oge lila-lila jadi bisa, sanajan bodo oge ari
leukeun diajarmah lila-lila oge bisa. Artinya rajin pangkal pandai,
meskipun susah kalau terus menerus belajar pasti bisa.
- Cilaka dua belas nyaeta cilaka gede atawa cilaka anu pohara.
Artinya celaka luar biasa.
- Cileuncang mandé sagara,
cécéndét mandé kiara, hunyur nandéan gunung hartina nyaruaan ka jelema anu saluhureun
harkatna, darajatna atawa pangabogana. Artinya menyamai gaya hidup orang
yang harkat, derajat, atau hartanya di atas kita.
- Ciri sabumi cara sadésa hartina béda tempatna, béda deui adat jeung
kabiasaanana. Artinya beda tempat beda adat dan kebiasaan.
- Clik putih clak hérang hartina kaluar tina haté anu beresih, rido pisan,
teu aya geuneuk maleukmeuk. Artinya tulus ikhlas tak ada itikad jelek.
- Congo-congo ku amis, mun rék
amis gé puhuna nyaeta anak-anakna teu
bageur, da kolotna oge henteu nyontoan. Artinya anak-anaknya nakal sebab
orangtuanya tidak ngasih contoh yang baik.
- Cueut ka hareup hartina geus kolot, téréh maot. Artinya sudah
tua, segera dijemput ajal.
- Cueut ka nu hideung, ponténg ka
nu konéng hartina pilih kasih atawa
teu adil. Artinya tidak adil, berat sebelah atau pilih kasih.
- Cukang tara néangan nu
ngising hartina nu butuh nu kudu datang
nyampeurkeun. Artinya yang butuh yang harus menghampiri.
- Cukleuk leuweung cukleuk
lamping jauh ka sintung kalapa hartina
jauh ka dulur, jauh ka baraya, jauh ka sasaha. Artinya jauh ke sanak
saudara, jauh ke tetangga.
- Cukup belengur baraga
naya hartina resep méré atawa
mantuan ka batur, bari teu ngingetkeun kaperluan sorangan. Artinya suka
memberi atau menolong orang lain tapi tidak memerhatikan keperluan
sendiri.
- Cul dogdog tinggal igel hartina ninggalkeun gawé matuh lantaran migawe pagawéan
séjén nu teu aya hasilna. Artinya meninggalkan pekerjaan baku sebab
melakukan pekerjaan lain yang tak ada hasilnya.
- Cécéndét mandé kiara cileuncang
mandé sagara hartina
nu leutik nyaruaan anu gede, nu miskin nyaruaan nu beunghar. Artinya wong
cilik ingin menyamai orang besar/ orang kaya.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf D
- Dagang oncom rancatan emas = Modal nu kacida gedéna, ari nu dijual jeung
diarah batina teu sabaraha. Artinya tidak seimbang antara modal dengan
barang yang dijual dan untungnya tidak seberapa. Modalnya terlalu besar,
sedangkan barang dan untungnya kecil.
- Dagang peda ka Cirebon = Dagang barang ka tempat nyieun éta barang.
Artinya dagang barang ke tempat pembuatannya.
- Dagang pindang ka Cirebon = Dagang barang ka tempat nyieun éta barang.
Artinya dagang barang ke tempat pembuatan barang tersebut.
- Dah bawang dah kapas = Jual-beuli kontan; tah barangna tah duitna.
Artinya jual beli tunai, ada uang ada barang.
- Dahar kawas meri = Uprat-aprét jeung ngaréméh. Artinya makan
acak-acakan seperti bebek banyak remeh.
- Daharna sakésér daun = Daharna mindeng pisan. Artinya sering sekali
makan.
- Daluang katinggang mangsi = Susuganan katuliskeun aya jodo (waris). Artinya
berharap dicatat mendapat bagian waris.
- Datang katénjo tarang, undur
katénjo punduk = Tatakrama nu
amit-amitan, némbongkeun yen taya geuneuk maleukmeuk atawa teu serong
salingkuh. Artinya datang permisi, pulang juga pamit menandakan tidak ada
masalah.
- Daék macok, embung dipacok = Jelema nu hayang meunang (untung) sorangan,
daék menta embung dipénta. Artinya orang licik yang mau untung sendiri,
mau minta tapi tidak mau dipinta.
- Desa maca cara nagara mawa tata = Ngagambarkeun yen kaayaan jeung adat kabiasaan
di desa jeung kota (nagara) teh beda-beda. Artinya kebiasaan atau adat
istiadat di desa dan kota berbeda.
- Deukeut deuleu pondok léngkah = Kurang pamandangan jeung teu bébas dina
indit-inditan. Artinya kurang wawasan/pengalaman dan tidak bebas bepergian
jauh.
- Deukeut-deukeut anak taleus = Sakitu padeukeut teu nyaho yén baraya atawa aya
kajadian penting di salah saurang di antara maranéhanana. Artinya tidak
tahu saudara atau ada kejadian di sekitarnya padahal dekat.
- Deungeun-deungeun
balangbalangan = Teu
baraya atawa teu dulur saeutik oge. Artinya bukan saudara sedikitpun.
- Deungeun-deungeun haseum = Taya baraya saeutik-eutik acan. Artinya tidak
ada hubungan saudara sedikitpun.
- Di bawah tangan = Teu maké saksi ti pihak nu resmi. Artinya
ilegal atau tidak resmi.
- Dibéré sabuku ménta sajeungkal,
dibéré sajeungkal ménta sadeupa =
Lantaran dibéré wani saeutik, jadi beuki loba paméntana sarta nyalutak
(jalma kurang ajar). Artinya sama dengan dikasih hati minta jantung, yaitu
dikasih sedikit minta banyak.
- Didago-dago tilewu = Hanas didagoan, ari pék teu datang. Artinya
ditunggu-tunggu tidak kunjung datang.
- Didagoan ku sééng nyéngsréng = Dipikabutuh ayeuna. Artinya dibutuhnya segera,
ditunggu kebutuhan mendesak.
- Dihin pinasti, anyar pinanggih = Sagala nu kaalaman ayeuna saestuna geus
ditangtukeun ti heula ku Pangeran; baheula ditangtukeunana, ngan kakara
ayeuna kalakonanana atawa kapanggihna. Artinya segala yang terjadi hari
ini sudah ditentukan Tuhan.
- Dihurunsuluhkeun
disakompétdaunkeun =
Disamarutkeun jeung nu boga dosa; nu goreng saurang, kabeh kababawa.
Artinya disamaratakan dengan yang bersalah atau berdosa.
- Dijieun hulu teu nyanggut,
dijieun buntut teu ngépot =
Teu beunang dijeujeuhkeun, tara eucreug baé. Artinya orang tidak bisa
dijadikan apa-apa.
- Dijieun lalab rumbah = Disapirakeun, henteu diajénan. Artinya
disepelekan tidak dihargai.
- Dikepung wakul buaya mangap = Dikepung ku musuh anu samakta ku pakarangna.
Artinya dikepung oleh musuh dengan persenjataannya yang lengkap.
- Dikungkung teu diawur,
dicangcang teu diparaban =
Ditambang, ditalak henteu, dinapakahan ogé henteu; dipiara tapi teu diurus
dahar-pakéna. Artinya dinikahi tapi tidak dinafkahi, tidak diceraikan tapi
tidak diurus, dipiara tapi tidak diurus/dirawat.
- Diperih pati turta gawé = Dibéré papancén nu kacida beuratna, bisa jadi
kudu nemahan pati. Artinya dimintai kerjanya, dedikasi atau
pengorbanannya.
- Dipiamis buah gintung = Disangka hadé jeung bageur, tapi buktina goréng
jeung jahat. Artinya disangka baik tapi buktinya jelek dan jahat.
- Dipisudi méré budi = Dipiharep kalah ngambek, ngabaeudan. Artinya
diinginkan/dicintai tapi malah memberi perangai tak sedap/membenci.
- Disiksik dikunyit-kunyit,
dicacag diwalang-walang =
Dihukum pati, dihukum beurat pisan. Artinya dihukum berat seberat-beratnya.
- Disuhun dina embun-embunan = Ditarimakeun pisan. Artinya sangat diterima,
sangat menerima kebaikan/pemberian orang.
- Ditangtang diténgténg dijieun
bonténg sapasi = Dianggap anéh atawa
modél. Artinya dianggap aneh atau unik.
- Ditilik ti gigir lenggik,
disawang ti tukang lenjang, diteuteup ti hareup sieup = Kekecapan keur awéwé anu kacida geulisna, taya
cawadeunana. Adalah untuk menggambarkan perempuan yang sangat cantik dan
bertubuh bagus tanpa cela sedikitpun.
- Ditiung méméh hujan = Kudu iatna saméméh cilaka. Artinya jaga-jaga
atau persediaan sebelum terjadi sesuatu yang tidak diharapkan. Maknanya
sama dengan peribahasa sedia payung sebelum hujan.
- Ditiung sanggeus hujan = Kakara iatna sanggeus karuhan cilaka. Artinya
baru persediaan setelah kejadian.
- Dogong-dogong tulak cau, geus
gedé dituar batur =
Ngalindeukan lanjang (mojang) pipamajikaneun, ari geus meujeuhna dikawin
kop ku batur. Artinya jagain calon istri orang, he. Sedang gadis
dideketin, tapi nikahnya sama orang lain.
- Ditulis tonggong = Dibokong, nu boga hadas teu dibéjaan atawa teu
dibawa mupakat heula. Artinya ditunjuk (menjabat) tanpa konfirmasi/
meminta persetujuan.
- Dosa salaput hulu = Dosa anu geus kacida lobana. Artinya dosa yang
sangat banyak.
- Dug hulu pet nyawa = Usaha satékah polah méh taya eureunna. Artinya
usaha mati-matian.
- Dug tinetek pet nyawa = Digawé beurat méh taya eureunna. Artinya kerja
keras tanpa henti.
- Dulur pet ku hinis = Dulu landes/ dulur deukeut. Artinya saudara kandung,
saudara dekat.
- Déngdék tapi maliding sanak = Pilih kasih, teu adil. Artinya pilih kasih atau
tidak adil, pengertiannya sama dengan arti babasan Sunda déngdék topi.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf E
- Endog mapagahan hayam = Budak mapatahan kolot, atawa mapagahan nu geus
bisa atawa nu leuwih luhur pangartina.
- Endog sapataragan tara megar
kabéh = Di antara dulur-dulur
saindung-sabapa sok aya baé anu teu pati alus milikna.
- Endog sasayang, peupeus hiji
peupeus kabéh = Mun di antara
dulur-dulur aya saurang nu nyieun codéka, sok mamawa ka saréréa.
- Endog tara megar kabéh = Najan saindung sabapa henteu sarua milikna,
rejekina atawa darajatna.
- Élmu tungtut dunya siar,
sukan-sukan sakadarna =
Hirup kudu nungtut nyiar élmu pikeun kasalametan dunya ahérat sarta kudu
siger tengah
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf G
- Gedé gedé kayu randu, dipaké
pamikul bengkung, dipaké lincar anggang, dipaké pancir ngajedig = Ngeunaan ka jelema anu jangkung tur dedeg ngan
hanjakal gawena jeung karajinanana goréng. Artinya orang yang tinggi dan
berbadan kekar tapi tidak bisa bekerja.
- Gedé gunung pananggeuhan = Boga andelan dulur beunghar atawa jeneng dina
aya karerepet atawa butuh pitulung éta andelan teh bisa nulungan ku
kabeungharan atawa kakawasaanna. Artinya punya beking orang kaya atau
penguasa yang bisa menolong jika mengalami kesulitan atau membutuhkan
pertolongan.
- Getas harupateun, pingges
harepan = Gampang pisan
nyalahkeun atawa ngahukum ka batur. Artinya mudah menyalahkan atau
manghakimi orang lain.
- Geulis sisi, laur gunung,
sonagar huma = Ari rupa mah tegep ngan
dangong dusun. Artinya rupa bagus tapi kampungan dan pemalu.
- Gindi pikir belang bayah = Goréng haté, julid. Artinya iri dengki, julid,
hatinya kotor.
- Giri lungsi tanpa hina = Nu luhur jeung nu handap sarua baé ulah dihina.
Artinya yang di atas atau yang di bawah sama saja jangan dihina.
- Goong nabeuh manéh = Ngunggulkeun diri sorangan. Artinya
menyombongkan diri sendiri.
- Goong saba ka ria = Nonjolkeun manéh sangkan kapaké ku dunungan;
datang sorangan ka nu hajat sanajan hanteu di ondang, maksudna hayang
dititah gawé sangkan seubeuh dahar. Artinya cari muka demi jabatan atau
isi perut.
- Gunung tanpa tutugan, sagara
tanpa tepi = Euweuh anggeusna,
euweuh béakna. Artinya tidak ada ujungnya atau tidak ada akhirnya.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf H
- Hadé gogog hadé tagog = Jalma sopan; hadé basa jeung tingkah lakuna.
Artinya orang yang baik budi bahasa dan tingkah lakunya.
- Hadé ku omong goréng ku omong = Omongan nu hadé balukarna hadé jeung omongan nu
goréng, goréng deui balukarna. Artinya perkataan yang baik akan berakibat
baik, kata-kata jelek akan berakibat jelek.
- Halodo satahun lantis ku hujan
sapoé = Kahadéan anu sakitu
lilana leungit ku ngalakukeun kagorengan sakali; kahadean anu sakitu
gedéna leungit ku kasalahan sapoé. Artinya kebaikan sekian lamanya atau
sekian banyaknya hilang oleh sekali melakukan kejelekan atau kesalahan.
- Hambur bacot murah congcot = Goréng biwir jeung sok mindeng nyarékan tapi
béréhan sok daék barangbéré; goréng bahasa tapi béréhan. Artinya mulutnya
tajam tapi suka memberi/ dermawan.
- Hanteu gedag bulu salambar = Henteu sieun atawa gimir saeutik eutik acan.
Artinya tidak takut sedikitpun.
- Hapa hapa gé ranggeuyan = Miskin miskin ogé ari salaki nu ngurus mah
boga. Artinya meskipun miskin tapi masih punya suami yang ngurus dan
melindungi.
- Haripeut ku teuteureuyeun = Babari katarik ku pangabita, gancang atoh dina
meunangna rejeki teu ngingetkeun balukarna. Artinya mudah tergiur
iming-iming tanpa memikirkan sumber dan akibatnya.
- Harus omong batan goong = Béja sok gampang jeung gancang nerekab lantaran
sok pabéja-beja. Artinya informasi cepat menyebar sebab biasanya viral.
- Hayang untung jadi buntung = Hayang untung tapi kalah rugi. Artinya mau
untung malah rugi.
- Heueuh heueuh bueuk = Dina biwir satuju tapi teu sarua jeung haténa.
Artinya setuju di mulut tapi tidak sesuai isi hatinya.
- Heureut deuleu pondok léngkah = Kurang kanyaho sabab tara ngalanto kanu jauh.
Artinya kurang wawasan sebab tidak pernah bepergian.
- Hirup ku panyukup gedé ku
paméré = Samahi mahi paméré
batur baé sabab teu daek nyiar kipayah sorangan. Artinya merasa cukup
dengan pemberian orang karena tidak mau ikhtiar sendiri.
- Hirup nuhun paéh dirampés = Pasrah pisan, teu boga kahayang naon naon.
Artinya pasrah tidak punya keinginan apapun.
- Hirup ulah manggih tungtung,
paéh ulah manggih béja =
Kudu bageur kudu hadé laku lampah supaya alus kacaritakeunana. Artinya
hidup harus baik supaya dikenang kebaikannya.
- Hulu dugul dihihidan = Nu keur senang tambang senang, nu keur untung
tambah untung. Artinya orang yang sedang gembira tambah bahagia, orang
untung tambah untung.
- Hunyur nandéan gunung = Nyaruaan ka jelema saluhureun harkatna atawa
pangabogana. Artinya menyaingi orang yang harkat derajat dan hartanya di
atas kita.
- Hurung nangtung siang leumpang = Nu beunghar pangabogana dipaké; ginding sabab
maké papakéan atawa perhiasan anu aralus. Artinya orang kaya yang
kekayaannya dipakai, gaya karena memakai pakaian atau perhiasan yang
bagus.
- Hutang salaput hulu = Hutangna kaditu kadieu. Artinya terlilit
hutang, punya banyak utang.
- Hérang caina beunang laukna = Maksud bisa kahontal kalawan beres teu aya
pihak anu dirugikeun atawa dinyenyeri. Artinya tercapai maksud tanpa melukai
orang lain, sukses tanpa ekses.
- Hérang hérang kari mata, teuas
teuas kari bincurang =
Baréto mah beunghar ayeuna kari miskinna. Artinya dulu kaya tapi sekarang
miskin.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf I
- Indung lembu bapa banténg = Indung jeung bapa turunan ménak jeung beunghar.
Artinya ibu bapanya keturunan menak dan orang kaya.
- Inggis batan maut hinis = Paur pisan atawa pohara risina. Artinya sangat
ngeri, sangat khawatir.
- Inggis batan maut hinis, rempan
batan mesat gobang =
Inggis jeung paur kabina bina. Sangat khawatir atau ngeri.
- Ipis kulit beungeut = Gedé kaéra artinya pemalu.
- Iwak nangtang sujén = Ngadeukeutan pibahayaeun atawa wani nyorang
picilakaeun. Artinya mendekati atau berani melewati marabahaya.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf J
- Jabung tumalapung sabda
kumapalang = Milu nyaritakeun hiji
perkara sakapeung nempasan omongan batur siga nu nyaho padahal teu nyaho
nanaon. Artinya ikut bicara kadang-kadang memotong pembicaraan orang
seperti tahu padahal tidak.
- Jadi maung malang = Jadi panghalang, ngeunaan ka lalaki nu
ngahalangan pijodoeun hiji awewe. Artinya terkait lelaki yang menghalangi
jodoh seorang perempuan.
- Jadi sabiwir hiji = Jadi carita jalma loba artinya jadi bahan
pembicaraan atau trending topik.
- Jadi senén kalemékan = Mindeng dicaritakeun batur. Artinya sering
dibicarakan orang.
- Jalma atah warah = Teu narima didikan sacukupna, artinya kurang
mendapat didikan.
- Jaman cacing dua saduit = Jaman baheula pisan, artinya jaman dahulu kala.
- Jangkung gede simar dada bewos
temros taya papadana =
Jangkung gede beungeutna pikagimbireun. Artinya tinggi besar wajahna seram
berwibada dan bikin nyali ciut.
- Jati kasilih ku junti = Pribumi kaéléhkeun ku semah, artinya pribumi
yang tersingkirkan atau terkalahkan oleh tamu.
- Jauh jauh panjang gagang = Hanas jauh jauh oge dijugjug ngan hanjakal teu
hasil atawa indit jauh teu beubeunangan. Artinya pergi jauh-jauh tapi
tidak berhasil.
- Jauh ka bedug = Dusun, euweuh kanyaho. Artinya kampungan tidak
tahu apa-apa.
- Jauh ka bedug anggang ka dayeuh = Dusun, teu nyaho di tata-titi, duduga jeung
peryoga. Artinya dusun tidak tahu tatakrama.
- Jawadah tutung biritna = Sacarana sacarana unggal bangsa beda adat jeung
kabiasaanana. Artinya beda bangsa beda adat kebiasaannya.
- Jeung léwéh mah mending waléh = Leuwih hadé wakca balaka ngedalkeun kahayang ti
batan ngandung kabingung teu wani pok nyarita. Artinya lebih baik bicara
menyampaikan keinginan daripada menyimpan rasa bingung.
- Jogjog neureuy buah loa = Milampah anu moal pihasileun atawa mikarep ka
anu lain babad. Artinya mengharapkan sesuatu yang tidak mungkin berhasil
atau mengharapkan jodoh yang tidak sederajat.
- Jéjér pasar lumrah baé = Meujeuhna. Mun ka lalaki, kasép henteu goréng
henteu, mun awéwé goreng henteu geulis henteu. Artinya sedang-sedang saja,
tidak tampan tidak jelek, tidak cantik tidak jelek.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf K
- Ka cai jadi saleuwi kadarat
jadi salebak = Sauyunan, silih anteur
kahayang. Artinya rukun seiring sejalan.
- Ka luhur teu sirungan kahandap
teu akaran = Jelema nu jahat, julig
jeung dengki mah moal jamuga jeung moal aya kamajuan. Artinya orang yang
jahat, jail dan dengki tidak akan ada kemajuan.
- Kabawa ku sakaba-kaba = Kabawa ku anu teu puguh. Artinya terbawa arus
pergaulan buruk.
- Kaceluk ka awun-awun kawéntar
ka janapria, kakoncara ka mancanagara =
Kasohor pisan, kawéntar kamana mana. Artinya terkenal ke mana-mana.
- Kaciwit kulit kabawa daging = Kababawa kana hiji perkara, kabawa susah
sanajan teu boga salah jeung henteu milu ulubiung perkarana. Artinya
terbawa susah/terlibat masalah meskipun tidak salah/tidak ikut campur.
- Kahieuman bangkong = Katempo beunghar pedah kapihaéan barang batur,
teu boga ngan disangka aya padahal nu batur. Artinya terlihat terlihat
kaya/mampu padahal barang titipan.
- Kai teu kalis ku angin = Unggal jelema awal ahir tangtu bakal pinanggih
jeung kasusahan. Artinya setiap orang suatu saat akan mengalami kesusahan.
- Kajeun pait tungtung amis,
manan amis tungtung pait =
Tibatan ahirna matak susah, leuwih hadé dicaritakeun ti heula naon anu
matak pisusaheunana. Artinya daripada akhirnya bikin susah, lebih baik
diceritakan dulu di awal apa yang akan bikin susah.
- Kajeun panas tonggong asal tiis
beuteung = Kajeun teuing capé gawé
asal bisa dahar kalawan cukup. Artinya lebiih baik cape kerja dapi asal
kebutuhan tercukupi.
- Kalapa bijil ti cungap = Rusiah kaluar ti dirina. Artinya rahasia keluar
dari mulut sendiri.
- Kandel kulit beungeut = Euweuh Kaéra artinya tidak punya rasa malu.
- Katempuhan buntut maung = Katempuhan piomongeun, nanngung akibat goreng
tina pagawéan/kasalahan batur. Artinya menanggung akibat buruk dari
kesalahan orang lain.
- Katumbuan catur kadatangan
carita = Loba anu embung sabab
ngagedékeun jeung ngagugulukeun panyéréwédan. Artinya banyak yang tidak
mau karena mendengar caci maki.
- Kawas anjing kadempét lincar = Gogorowokan menta tulung atawa nitah ka batur
kawayan teu sabar bari ambek ambekan. Artinya teriak-teriak minta tolong
atau menyuruh orang lain dengan tidak sabar bahkan sambil marah-marah.
- Kawas anjing tutung buntut = Teu daék cicing artinya tidak mau tinggal diam.
- Kawas beusi atah beuleum = Beungeutna beureum awahing ku ambek. Artinya
wajahnya merah karena marah.
- Kawas ka budak rodék hulu = Teu ngajenan, teu ngahargaan pisan. Artinya
tidak menghargai seperti pada anak kecil.
- Kawas bueuk meunang mabuk = Ngeluk taya tangan pangawasa atawa jempé teu
nyarita. Artinya menunduk lemah atau diam seribu bahasa.
- Kawas cai dina daun taleus = Ukur ngaliwat taya tapakna. Artinya tidak ada
bekasnya, tidak membekas.
- Kawas cucurut kaibunan = jelema anu goréng patut pisan. Artinya orang
yang buruk rupa tidak sedap dipandang mata.
- Kawas hayam keur endogan = Cilingcingcat baé, teu bisa cicing, sok teu
sabar atawa gelisah nungguan nu arep arep. Artinya ke sana ke mari, tidak
bisa tinggal diam, tidak sabaran atau gelisah menunggu sesuatu yang
ditunggu-tunggu.
- Kawas hayam panyambungan = Tacan nyaho di kalér kidul, kawantu anyar kénéh
aya di éta tempat. Artinya tidak tahu keadaan, bingung harus ngapain
maklum masih baru.
- Kawas jog-jog mondok = Teu daék répéh artinya tidak mau diam atau
berisik.
- Kawas kacang ninggang kajang = Ngomongna norostos bari tarik, biasana ngeunaan
ka awéwé nu keur ngambek bari nyarékan. Artinya bicara keras dan cepat
biasanya diumpamakan seorang perempuan yang sedang marah.
- Kawas kapuk kaibunan = Leuleus, murungkut sieun tina tadina
pepedengkreng. Artinya lemas, lemah, ketakutan.
- Kawas kuda leupas ti gedogan = Sakama-kama nganteur kahayang, ngalajur napsu
asa bebas tina aturan kulantaran euweuh anu ngageuing atawa euweuh nu
nyengker. Artinya semena-mena mengikuti hawa nafsu merasa bebas dari
aturan.
- Kawas lauk asup kana bubu = Gampang asup kana pagawéan/ perkara tapi hese
kaluar. Artinya mudah masuk tapi susah keluar (terperangkap).
- Kawas munding ditendok = nurut, dibawa kukumaha oge nuturkeun. Artinya
menuruti/mengikuti saja tanpa melawan.
- Kawas nu dipupul bayu = Leuleus taya tangan pangawasa. Artinya lemah
tidak bertenaga.
- Kawas nu mulangkeun panyiraman = Sok hayang nu lain lain sanajan matak
ngarepotkeun ka kulawargana. Artinya suka ingin yang aneh-aneh, keinginan
ingin terpenuhi meskipun bikin repot keluarganya.
- Kawas siraru jadi = Jelema pabaliut bakating ku lobana. Artinya
orang-orang berkerumun sangat banyak.
- Kawas wayang pangsisina = Ngeunaan jelema nu goréng rupana. Artinya orang
yang buruk rupanya.
- Keur meujeuhna bilatung dulang = Barudak laleutik kénéh pisan keur meujeuhna
bareuki dahar. Artinya anak-anak masih kecil lagi senang-senangnya makan.
- Keur meujeuhna héjo lembok
rambay carita = Keur meujeuhna loba
pakaya jeung loba rejeki. Artinya sedang kaya-kayanya.
- Keur nuju béntang surem = Keur sué atawa tiis badan. Artinya sedang naas.
- Kiceupna sabedug sakali = Pohara lungguhna. Artinya sangat pendiam.
- Kiruh ti girang kiruh ka hilir = Lamun anu di luhruna teu balageur jeung teu
balener, tangtu nu dihandapna ogé milu teu bener milu teu bageur. Artinya
jika dari orang atasnya tidak baik maka ke bawahnya juga tidak baik.
- Kokoro manggih mulud puasa
manggih lebaran = Siga kekedemes atawa
mangpang-meungpeung. Artinya diumpamakan orang yang seumur-umur tidak
punya lalu mendapat rejeki banyak sikapnya seperti aji mumpung.
- Kokoro nyoso, malarat rosa,
lebaran teu meuncit hayam =
Kacida teu bogana. Artinya melarat.
- Kotok bongkok kumorolong,
kacingcalang kumarantang =
Jelema anu pipilueun kana hiji kalakuan kulantaran kabawakeun ku batur
lain kahayang sorangan, nepi ka goréng katénjona. Artinya orang yang
ikut-ikutan melakukan suatu perbuatan akibat terbawa arus, bukan dari
keinginan sendiri sehingga terkesan jelek.
- Kudu bisa kabulu kabalé = Kudu bisa mawa awak. Artinya harus bisa membawa
diri.
- Kudu bisa ngeureut neundeun = Kudu bisa nyukupkeun rejeki atawa pangala anu
saeutik. Artinya harus bisa mengatur keuangan supaya penghasilan sedikit
cukup untuk kebutuhan dan bisa menabung.
- Kudu bisa pindah cai pindah
tampian = Kudu bisa nyaluyukeun
manéh jeung lingkungan anu anyar dicicingan. Artinya harus bisa
beradaptasi/menyesuaikan diri dengan lingkungan baru.
- Kudu boga pikir kadua leutik = Ulah sabongbrong teuing, kudu aya pikir
rangkepan, kudu aya rasa curiga. Artinya jangan ceroboh harus waspada.
- Kudu hadé gogog hadé tagog = Hadé basa jeung tingkah lakuna. Artinya harus
bagus bahasa dan kelakuannya.
- Kudu nepi méméh indit = Kudu direncanakan kalawan asak. Artinya harus
merencanakan/ memperhitungkan sesuatu dengan baik sebelum melakukannya.
- Kujang dua pangadékna = Hiji pagawéan anu ngandung dua rupa maksud.
Artinya satu pekerjaan yang mengandung dua maksud.
- Kulak canggeum bagja awak = Milik hadé atawa goréng anu geus ditangtukeun
ti ajalina kénéh ku Gusti Nu Maha Suci. Artinya nasib yang menimpa diri
sudah ditentukan oleh Tuhan.
- Kumaha bulé hideungna baé = Kumaha engké baé buktina. Artinya bagaimana
nanti saja.
- Kumaha geletuk batuna gejebur
caina = Kumaha gumantung
hasilna engké. Artinya bagaimana nati hasilnya.
- Kumaha kejebur caina geletuk
batuna = Kumaha jadina baé,
henteu jadi pikiran. Artinya bagaimana nanti saja tidak dipikirkan.
- Kunang-kunang nerus bumi = Bapana geus teu jeneng deui, di putrana awal
ahir aya nu jeneng siga bapana. Artinya ayahnya sudah tidak menjabat lagi,
di anaknya awal akhir akan ada yang menjadi pejabat seperti bapanya.
- Kuru cileuh kentél peujit = Daék tirakat, ngadoakeun budak sangkan sangkan
junun. Artinya mau tirakat supaya tercapai cita-cita.
- Kéjo asak angeun datang = Sapagodos jeung maksud urang, atuh teu talangke
deui harita keneh dilaksanakeun. Artinya sejalan dengan pikiran tidak
menunggu lama langsung dilaksanakan.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf L
- Lain ku tulang munding
kabeureuyan mah, ku cucuk peda =
Arék cilaka mah ku kasalahan anu leutik ogé bisa, teu kudu ku kasalahan
anu gedé baé. Artinya celaka biasanya oleh hal-hal kecil, tidak selalu
oleh perkara besar.
- Lain lantung tambuh laku, lain
lentang tanpa béja, lain leumpang maladra = Indit ti imah kalawan ngandung maksud anu
tangtu, lain lampah sakaparan-paran henteu puguh anu dijugjug. Artinya
bepergian dengan tujuan yang jelas bukan pergi tanpa tujuan.
- Lalaki langit lalanang jagat = Gagah perkasa. Artinya lelaki gagah perkasa.
- Landung kandungan laér aisan = Gedé timbanganana, gedé pangampurana. Artinya
bijaksana, pemaaf.
- Langkung saur bahé carék = Sok gampang ngagelendeng atawa nyarékan.
Artinya mulutnya mudah marah atau ada kesalahan dalam perkataan.
- Lauk buruk milu mijah = Maro-marokeun manéh; pipilueun kana hiji
kalakuan ku lantaran kabawakeun ku batur, henteu kalawan kahayang
sorangan, nepi ka goréng katénjona. Artinya ikut-ikutan melakukan perkara
yang bukan keinginan sendiri tapi terbawa arus sehingga jelek
kelihatannya.
- Legok tapak genténg kadék = Loba luangna pangalamanana jeung kanyahona.
Artinya berpengalaman dan banyak ilmu.
- Leubeut buah héjo daun = Keur meujeuhna loba rejeki. Artinya sedang
kaya-kayanya, sedang banyak rejeki.
- Kudu tungkul ka jukut, tanggah
ka sadapan = Pohara adilna, dina mutus
hiji perkara tara beurat sabeulah, jeung loba pertimbanganana; gedé
tinimbangan. Artinya bijaksana dan adil dalam mengambil keputusan.
- Leunggeuh cau beuleum = Teu bener dina ngajalankeun hiji pagawéan, memeh
anggeus geus pindah kanu lain. Artinya sebelum suatu pekerjaan selesai
sudah mengerjakan yang lainnya.
- Leungit tanpa lebih, ilang
tanpa krana = leungit teu aya béjana,
maot teu aya kuburanana, jadi taya raratanana saeutik-eutik acan, teu aya
urut-urutna acan.
- Leutik cahak, gedé cohok = Ari panghasilan saeutik tapi ari pangaluaranna
gedé. Artinya besar pasak dari pada tiang, yaitu besar pengeluaran
daripada penghasilan.
- Leutik ringkang gedé bugang = Jelema mah teu beunang disapirakeun sabab
sanajan leutik warugana, dina aya papaitna atawa bobor karahayuan mah bisa
jadi kasusah saréréa. Artinya manusia tidak bisa dianggap sepele meskipun
kecil tapi kalau ada masalah/musibah tidak bisa dianggap enteng, bisa
repot semua.
- Leutik-leutik ngagalitik = Awakna leutik tapi gedé kawani, artinya tubuh
kecil tapi pemberani.
- Leuwi jero beunang diteuleuman,
haté jelema najan déét teu kakobét =
Eusi hate jeung pikiran jelema hésé dikira-kirana. Artinya isi hati dan
pikiran manusia susah dibaca.
- Leuweung gonggong
simagongong =
Leuweung gerot. Artinya hutan belantara.
- Lieuk euweuh ragap taya = Pohara miskinna nepi ka teu boga naon naon.
Artinya sangat miskin tidak punya apa-apa.
- Loba luang jeung daluang = Loba pangaweruhna artinya luas ilmu
pengetahuan.
- Loba teuing jaksa = Loba teuing anu pinter nu ngatur jeung
mapatahan, balukarna matak bingung nu dipapatahan. Artinya terlalu banyak
orang pintar pemberi pepatah/ nasihat sehingga membuat bingung yang
dinasihati.
- Lodong kosong ngelentrung = Loba omong ari pangartina/pangabisana mah
euweuh. Artinya sama dengan tong kosong nyaring bunyinya, kata-katanya
besar tapi tidak punya ilmu dan kemampuan.
- Luhur kuta gedé dunya = Gagah tur beunghar taya kakurang. Artinya gagah
dan kaya raya.
- Lungguh timbuh andameli = Lungguh sopan kayungyun pikaresepeun. Artinya
pendiam, sopan santun, dan baik.
Paribasa Sunda dan
artinya dari awalan huruf M
- Maléngpéng pakél ku munding,
ngajul bulan ku asiwung =
Ngajalankeun (mikarep) hiji perkara anu taya pihasileunana.
- Mangpengkeun kuya ka leuwi = Nitah mulang ka lemburna atawa ka lemah caina.
Artinya menyuruh pindah ke kampung halamannya.
- Mapatahan ngojay ka meri = mapatahan kanu bisa, artinya ngasih tahu ke ahlinya.
- Mapatahan monyet naek = mapatahan kanu bisa, nu nyaho atawa nu ahli. Artinya
ngasih tahu ke ahlinya.
- Mapay ka puhu leungeun = Mamawa ka kolot atawa ka guru, turtaning kolot
atawa guru mah teu nyaho naon naon jeung euweuh patalina saeutik eutik
acan. Artinya masalah membawa-membawa ke orangtua atau guru padahal mereka
tidak tahu urusannya.
- Marebutkeun paisan kosong = Marebutkeun hiji perkara anu teu aya hasilna
atawa mangpaatna. Artinya memperebutkan perkara yang tidak ada hasilnya
atau tidak ada gunanya.
- Maut nyéré ka congona = Keur ngora senang, tapi ari ka kolotnakeun
susah. Artinya ketika masih muda senang, sudah tua susah.
- Melengkung bekas nyalahan = Ari keur ngora kénéh bageur tapi kakolotnakeun
jadi teu bageur. Artinya masih muda baik tapi sudah tua sebaliknya.
- Meuli teri meunang japuh = Kalawan teu disangka sangka meunang milik, darajat
atawa kauntungan anu leuwih gede. Artinya mendapat keuntungan besar yang
tidak disangka-sangka.
- Meungpeun carang ku ayakan = Api-api teu nyaho, nyaho yen batur teh salah
atawa migawé anu dilarang ku Nagara, tapi teu kitu kieu kalahka api api
teu nyaho. Artinya pura-pura tidak tahu.
- Meungpeung teugeu harianeun = Embung pisan tutulung ka batur nu keur susah
atawa loba kabutuh. Artinya sama sekali tidak mau menolong orang lain yang
lagi susah dan membutuhkan bantuan.
- Miceun batok meunang coét = Miceun nu goréng kulantaran hayang meunang anu
alus, tapi tungtungna meunang nu goréng deui baé. Artinya membuang yang
jelek dengan harapan dapat yang bagus, tapi hasilnya malah dapaet yang
jelek lagi.
- Mindingan beungeut ku saweuy = Budi parangi marahmay ari haténa goréng. Budi
alus keur mindingan haté nu goréng téa supaya ulah kaciri padahal batur
arapaleun. Artinya perangai dan tutur katanya bagus untuk menutupi hati
yang buruk padahal orang lain sudah tahu kelakuannya.
- Mipit teu amit ngala teu ménta = Nyokot boga batur. Artinya mengambil barang
orang lain.
- Mipir pasir mapay jungkrang = Nyorang tempat anu hararese disorangna. Artinya
menempuh jalur/tempat yang sudah dilalui.
- Miyuni hayam kabiri = Leutik burih babari sumerah éléh atawa lalaki
nu babari sumerah ka awéwé. Artinya penakut mudah menyerah atau lelaki
menyerah ke perempuan.
- Moal ceurik ménta eusi = Keun baé mawa wadah anu gedé ogé da lain hayang
loba dibéréna. Artinya membawa wadah besar bukan ingin diberi banyak.
- Moal néangan jurig teu kadeuleu = Arék nyekel/newak jelema nu aya baé, moal
neangan jelema nu euweuh. Artinya tidak akan mencari orang lain karena
pelakunya sudah jelas.
- Mobok manggih gorowong = Meunang jalan pikeun ngalaksanakeun kahayang.
Aya lantaran pikeun ngalaksanakeun kahayang anu henteu gampang pihasileun.
Artinya ada jalan untuk melaksanakan keinginan.
- Monyét dibéré séséngkéd = Nu rék jahat rék dibéré parabot atau ahli
diberi alatnya. Artinya orang jahat dimodalin, atau ahli sesuatu diberi
alatnya.
- Monyét kapalingan jagong = Tukang maok kapalingan, tukang tipu katipu.
Artinya penipu kena tipu.
- Mopo méméh nanggung = Horéam atawa teu sanggup saméméh prak. Artinya
malas atau menyerah sebelum melangkah/berbuat.
- Mun teu ngakal moal ngakeul = Mun teu usaha moal pinanggih jeung rejeki pibekeleun
hirup. Artinya kalau tidak usaha tidak akan mendapat penghasilan.
- Mun teu ngarah moal ngarih = Lamun teu digawé niar kipayah tangtu moal
beubeunangan. Artinya jika tidak berusaha tidak akan mendapat bekal untuk
menyambung hidup.
- Mun teu ngoprék, moal nyapék = Lamun teu digawé niar kipayah tangtu moal
beubeunangan. Artinya jika tidak berusaha tidak akan mendapat bekal
penghasilan untuk menyambung hidup.
- Muncang labuh ka puhu, kebo
mulih pakandangan =
Mulang ka lemburna sabada mang taun taun aya di pangumbaraan. Artinya
pulang kampung setelah bertahun-tahun di perantauan.
- Mupugkeun tai kanjut = Ngetrukeun pangaboga dina waktuna nyunatan
atawa ngawinkeun anak anu dipikameumeut. Artinya mengeluarkan harta
kekayaan yang disimpan ketika hajatan sunatan/nikahan anak yang sangat
disayang.
- Murag bulu bitis = Teu betah cicing di imah. Artinya tidak betah
di rumah.
- Méré langgir kalieun = Méré hal anu aya pisusaheunana atawa
pibahlaeunana. Artinya memberi sesuatu yang ada susah atau bahayanya.
Paribasa Sunda dan
artinya dari awalan huruf N
- Neukteuk curuk dina
pingping atawa neukteuk curuk
dina tuur = Nyaritakeun kagorengan dulur/babaturan sorangan.
Artinya menceritakan kejelekan saudara/teman sendiri.
- Neukteuk leukeur meulah jantung = Geus lain-lainna deui, geus euweuh hubungan
nanaon jeung popotongan. Artinya sudah bukan siapa-siapa lagi, tidak ada
hubungannya lagi.
- Neté tarajé, nincak hambalan = Kudu merenah, tartib ti handap ka luhur.
Artinya harus tertib, bertahap.
- Nété semplék nincak semplak = Kieu salah kitu lain. Artinya serba salah,
nyoba itu gagal nyoain ini rugi.
- Nete akar ngeumbing jangkar = Lumampah ka tempat anu kacida rumpilna. Artinya
menempuh jalur yang sulit.
- Nepi ka pakotrék iteuk = Rumah tangga nepi ka kolot pisan. Artinya berumah
tangga sampai tua.
- Nepakeun jurig pateuh = Namplokeun kagorengan sorangan ka batur supaya
sorangan salamet. Artinya menumpahkan kejelekan sendiri kepada orang lain
supaya diri sendiri selamat.
- Nepak cai malar cérét = Ngomongkeun jeung ngagogoreng batur supaya
batur ragrag ngarana jeung kawentar kagorenganana. Artinya membicarakan
keburukan orang lain supaya nama baiknya jauh dan terkenal keburukannya.
- Nangtung kariung ngadeg
karageman = Ngariung rarageman
ngabadamikeun hiji perkara. Artinya duduk bersama musyawarah memecahkan
suatu perkara.
- Nangkeup mawa eunyeuh = Mawa cilaka ka jelema anu dipentaan tulung
jeung geus nulungan ka urang. Artinya mencelakakan orang yang sudah
menolong.
- Naheun bubu pahareup hareup = Dina pangabutuh silih injeuman duit Artinya
saling meminjam uang.
- Neukteuk mani anggeus, rokrok
pondokeun peunggas harupateun =
Heuras hatena teu sabar dina nyanghareupan rupa rupa kasusahan jeung
babari luluasan. Artinya keras kepala tidak sabar menghadapi kesulitan dan
nekat.
- Neundeun piheuleut nunda picela = Neangan pilantaraneun supaya jadi goreng supaya
temahna papisahan teu ngahiji deui. Artinya mencari jalan atau alasan
supaya bertengkar dan bercerai.
- Ngabéjaan bulu tuur = Ngabejaan jalma nu geus nyahoeun. Artinya
memberi tahu orang yang sudah tahu.
- Ngadagoan kuah beukah = Ngadagoan pasésaan kadaharan. Ieu ngan wungkul
ngeunaan tukang babantu di imah batur anu saenyana ayana tukang babantu
téh henteu perlu. Artinya menunggu sisa makanan.
- Ngadagoan uncal mabal = Ngadagoan jeung mikahayang kana rejeki tapi
sungkan ihtiar pikeun ngadatangkeun eta rejeki. Artinya menginginkan
rejeki tapi tidak mau ikhiar mencarinya.
- Ngadaweung ngabangbang areuy = Pohara nineungna kana jaman nu geus kasorang
nepi ka matak waas pacampur jeung sedih. Artinya terkenang ke masa-masa
lalu sampai merasa haru/sedih.
- Ngadu angklung di pasar = Nguruskeun nu euweuh mangpaatna di hareupeun
jalma loba. Artinya mengurusi perkara yang tidak ada manfaatnya di muka
umum.
- Ngadu ngadu rajawisuna = Mawakeun omongan si a ka si b jeung sabalikna,
temahna si a jeung si b pasea. Artinya mengatakan perkatan si A ke si B
dan sebaliknya akibatnya mereka bertengkar.
- Ngadék sacékna, nilas saplasna = Ngomong saayana teu dileuwihan atawa
dikurangan. Artinya bicara apa adanya tidak dilebihi dan tidak dikurangi.
- Ngagandong kéjo susah nyatu = Loba titaheun ngan hanjakal hese nitah, euweuh
nu daekeun ari dititah teh. Artinya banyak orang yang bisa disuruh tapi
tidak ada yang mau disuruh.
- Ngagedag bari mulungan = Nanyakeun perkara anu can nyaho ka batur bari
embung kanyahoan urang can nyaho, jadi api api geus nyaho baé. Artinya
menanyakan sesuatu pada orang lain yang kita belum tahu tapi tidak ingin
ketahuan belum tahu, jadi pura-pura tahu.
- Ngagulkeun payung butut = Ngagulkeun luluhur/turunan sorangan. Artinya
menyombongkan leluhur/keturunan sendiri.
- Ngaléng bari néké = Jiga bageur tapi aya maksud goreng. Artinya
sepertu merangkul tapi memukul, seperti baik tapi ada niat busuk.
- Ngaliarkeun taleus ateul = Ngabeja bejakeun kagorengan batur. Artinya
menyebarkan kejelekan orang lain.
- Ngarawu ku siku = Sarakah; hayang ngalakukan pagawean tapi teu
itungan jeung kamampuh dirina. Artinya serakah, ingin melakukan sesuatu
tapi tidak memperhitungkan kemampuannya.
- Ngarep-ngarep béntang ragrag = Ngarep-ngarep nu pamohalan bakal kasorang atawa
kajadian. Artinya menunggu/menginginkan sesuatu yang tidak mungkin
terjadi.
- Ngarep-ngarep kalangkang
heulang = Ngarep ngarep hiji
perkara anu kacida banggana jeung hesena. Artinya menunggu sesuatu yang
sangat sulit diperoleh.
- Ngawur kasintu, nyieuhkeun
hayam = Ngaraeh jeung darehdeh
ka deungeun, sabab hayang kapuji, tapi teu nolih jeung nyapirakeun ka
dulur atawa ka baraya sorangan. Artinya baik kepada orang lain karena
ingin dipuji tapi membiarkan saudara sendiri.
- Ngeduk cikur kedah mihatur,
nyokel jahe kedah micarek =
Lamun nyokot hiji hal kudu saidin anu boga. Artinya kalau mengambil
sesuatu harus seizin pemiliknya.
- Ngeplek jawér, ngandar
jangjang, miyuni hayam kabiri =
Leutik burih, borangan, sieunan, kecing. Artinya penakut, tidak punya
nyali.
- Ngeupeul ngahuapan manéh = Lungas-lengis pikawelas supaya batur welaseun,
asiheun jeung nulungan ka diri urang. Artinya memelas supaya orang lain
kasihan/ membantu.
- Nginjing sila, béngkok sembah = Teu satia ka anu jadi pamingpin atawa dunungan.
Artinya tidak setia pada pemimpin atau atasan.
- Ngukur ka kujur, nimbang ka
awak = Ngaluarkeun duit pikeun
kaperluan hirup kudu disaluyukeun jeung pangala. Artinya tau diri,
mengeluarkan uang untuk keperluan hidup harus disesuaikan dengan
penghasilan.
- Ngukut kuda kuru, ari geus gedé
sok nyépak = Ngukut bujang anu
tadina pohara balangsakna, tapi ari geus mulia ngalawan ka nu jadi
dunungan. Artinya memelihara pembantu yang susah tapi kalau sudah berhasil
melawan.
- Ngusap birit bari indit = Ngaleos indit teu pamit kanu aya ku lantaran
ambek nyedek atawa era parada. Artinya pergi tanpa pamit karena marah atau
malu.
- Nimu luang tina burang = Nambahan luang atawa pangarti waktu keur
pinanggih jeung kacilakaan atawa hukuman. Artinya bertambah ilmu
pengetahuan saat mengalami kecelakaan atau hukuman.
- Nincak parahu dua = Ngadunungan ka duaan atawa boga dua pausahaan.
Artinya punya dua atasan atau dua perusahaan.
- Ninggang kana kekecrekna = Keur mah goreng rupana, goreng laku lampahna
deuih. Artinya buruk rupa burup juga kelakuannya.
- Nini nini dikeningan, awéwé
randa dihiasan = Ngamahalkeun barang
naon bae anu geus ruksak. Artinya menaikan harga yang sudah bekas/rusak.
- Noong ka kolong = Leutik hate, leutik pangharepan. Artinya kecil
hati atau kecil harapan.
- Nu asih dipulang sengit, nu
haat dipulang moha =
Nu nyaah jeung loba jasana dibales ku kanyerian atawa kagorengan. Artinya
orang yang baik dan berjasa malah dibalas dengan kejelekan, sama dengan
peribahasa air susu dibalas dengan air tuba.
- Nu borok dirorojok nu titeuleum
disimbeuhan = Nu keur nyeri ditambah
kanyerina, nu keur susah ditambah kasusahanana. Artinya orang yang sedang
susah malah ditambahin dengan kata-kata/masalah baru.
- Nu burung diangklungan, nu édan
dikendangan = Ngahaminan omongan
atawa carita batur anu wadul. Artinya mendengarkan omongan orang yang
bohong.
- Nu tani kari daki, nu dagang
kari hutang = Nu tani jeung nu dagang
sarua ripuhna, euweuh nu mulya. Peribahasa ini arrtinya yang tani dan
dagang penghasilannya sama-sama terpuruk.
- Nuju hirup ninggang wirahma = Jelema anu keur alus milik. Artinya orang yang
sedang mendapat milik/rejeki.
- Nulak cangkeng dina taktak = Sombong atawa boga kalakuan asa aing anu teu
sakuduna. Artinya sombong atau angkuh yang tidak semestinya.
- Nulungan anjing kadempét = Nulungan jelema nu teu boga rasa tumarima.
Artinya menolong orang yang tidak tahu balas budi.
- Nutup lobang, gali lobang = Naur nganjuk, ngineum duit keur mayar hutang.
Artinya pinjam uang untuk bayar utang.
- Nuturkeun indung suku = Leumpang sakaparan-paran henteu puguh tujuan.
Artinya berjalan tanpa arah tujuan.
- Nya di hurang nya dikeuyeup = Kanyeri atawa wiwirangmah di sasaha ge sarua
wae teu di menak teu di cacah. Artinya urusan sakit atau rasa malu di
bangsawan atau di rakyat kecil juga sama saja.
- Nya ngagogog nya mantog = Nya nitah ka batur nya prak kumanehna. Artinya
menyuruh sambil melakukannya sendiri.
- Nya picung nya hulu maung = Nu nanya jeung nu ngajawab henteu nyambung.
Artinya yang nanya dan yang menjawab tidak nyambung.
- Nyaeuran gunung ku taneuh,
sagara ku uyah = Nambahan kauntungan
atawa kakayaan ka anu geus beunghar. Artinya menambah keuntungan pada yang
sudah untung atau menambah kekayaan pada orang kaya.
- Nyair hurang meunang kancra = Sugan téh rék meunang kauntungan anu leutik
manahoréng meunang kauntungan gedé. Artinya dikira akan mendapat
keuntungan kecil ternyata mendapat untung besar.
- Nyaliksik ka buuk leutik = Nyusahkeun atawa menta ka jelema anu
sahandapeun darajatna jeung pangabogana. Artinya bikin susah atau minta
pada orang yang derajat dan taraf ekonominya di bawah.
- Nyalindung ka gelung = Milu hirup ka pamajikan anu loba pakayana.
Artinya menumpang hidup pada istri yang kaya.
- Nyanggakeun suku genténg
belokeun, beuheung teukteukeun, disiksik dikunyit kunyit, dicacag
diwalang-walang = Masrahkeun diri rek
dikuma oge sabab rumasa geus salah atawa rumasa boga dosa. Artinya
berserah diri mau diapain juga soalnya sudah merasa bersalah/berdosa.
- Nyanghulu ka jarian = Ngawula ka jelema anu sahandapeun harkatna
atawa pangartina. Artinya mengabdi pada orang yang ilmu dan derajatnya di
bawah.
- Nyaur kudu diukur nyabda kudu
di unggang = Nyarita kudu pas, écés,
ngabogaan harti. Artinya berbicara harus tepat, jelas dan bermakna.
- Nyeri beuheung sosonggeteun = Ngarep ngarepna tapi anu diarep arep teu datang
baé. Artinya menanti-nanti tapi yang dinantinya tidak kunjung datang.
- Nyeungeut damar di suhunan = Mintonkeun kakayaan, atawa barangbéré supaya
dipuji. Artinya memperlihatkan kekayaan atau memberi supaya dipuji orang.
- Nyeungseurikeun upih ragrag = Nyeungseurikeun batur dumeh geus kaayaan kolot
padahal kahareup mah ku urang bakal kasorang. Artinya menertawakan yang
sudah tua padahal bakal kita lakoni.
- Nyiar batuk piaraheun = Nyiar pipaséaeun. Artinya cari masalah.
- Nyicikeun cai, murulukeun lebu
turun cadu = Pantang ngalampahkeun
hiji perkara anu dilarang ku luluhur. Artinya pantang melakukan perbuatan
yang dilarang oleh leluhur.
- Nyieun catur taya dapur = Nganggit hiji dongéng nu teu aya galurna.
Artinya mengarang cerita yang tidak ada sumbernya.
- Nyieun heuleur jeroeun huma = Henteu raket jeung dulur atawa paharé-haré.
Artinya tidak akrab dengan saudara, masing-masing saja.
- Nyieun pucuk ti girang = Pangheulana nyieun pipaséaeun. Artinya lebih
dulu bikin masalah.
- Nyiruan mah teu resepeun
nyeuseup nu pait = Manusa teu resep
reureujeungan jeung nu teu boga. Artinya manusia umumnya tidak suka
berteman dengan orang tidak punya.
- Nyiuk cai ku ayakan = Pagawéan nu mubadir, moal ngahasilkeun naon
naon. Artinya pekerjaan mubazir tidak akan menghasilkan apa-apa.
- Nyium bari ngégél = salakina dipisobat ari pamjikanana dibogohan
atawa sabalikna; omongannana hadé ngan haté jeung maksudna goréng. Artinya
kata-katanya bagus tapi hatinya busuk.
- Nyokot lesot ngeumbing porot = Teu aya usaha anu ngahasilkeun. Artinya tidak
ada usaha yang menghasilkan.
- Nyolok mata buncelik
nganyenyeri = Ngahina, ngabibita
atawa ngawiwirang di hareupeunana. Artinya menghina atau mempermalukan
didepan orangnya.
- Nyuhun nanggung ngélék ngégél = Babawaanana loba pisan. Artinya barang
bawaannya sangat banyak.
- Nyuhunkeun bobot pangayon
timbang taraju = Ménta pangampura jeung
ménta timbangan da geus puguh rumasa salah jeung dosa. Artinya meminta
ampun dan pertimbangan karena sudah mengaku bersalah.
- Nyukcruk walungan mapay-mapay
wahangan = Nalungtik luluhur
kalayan taliti pisan pancakakina. Artinya mencari asal usul leluhur.
- Nyugcruk galur mapay laratan = Nyusul laratan atawa mapay asal usul. Artinya
mencari asal usul.
- Nyumput buni dinu caang aya
tapi teu katinggali =
Nyamar dinu negrak katempo tapi teu katohyan. Artinya menyamar di tempat
terbuka, diketahui tapi tidak ketahuan.
- Nété porot ngeumbing lésot = Ihtiar ku mangrupa rupa akal tarekah tapi teu
hasil bae. Artinya sudah berusaha maksimal dengan segala macam usaha tapi
tetap tidak berhasil.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf O
- Omong harus batan goong = Béja gancang nerekabna, malah sok béja teh
leuwih hébat batan aslina. Artinya informasi cepat viral bahkan informasi
lebih hebat dari kenyataannya.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf P
- Paanteur-anteur julang = Silih anteur nepi ka aya dua tilu kalina.
Artinya saling antar sampai dua tiga kali.
- Pacikrak ngalawan merak = Nu leutik ngalawan anu gedé. Artinya yang kecil
melawan yang besar.
- Pada rubak sisi samping = Sarua pada loba luangna jeung pada loba
pangalamanana. Artinya sama-sama luas ilmu dan pengalamannya.
- Pagirang girang tampian = Paunggul unggul euweuh nu daék ngelehan.
Artinya masing-masing berlomba tidak ada yang mau mengalah.
- Paheuyeuk-heuyeuk leungeun = Silih bantuan, silih tulungan atawa silih
bélaan. Artinya saling bantu, bahu membahu.
- Pait daging pahang tulang = Langka gering. Artinya jarang sakit tidak mudah
terkena penyakit apapun.
- Paluhur-luhur diuk = Pagedé-gedé kauntungan dina nyiar kipayah.
Artinya berlomba mencari keuntungan.
- Panday tara bogaeun bedog = Tukangna mah sok tara bogaeun. Artinya tukang
tidak punya barang yang dia buat.
- Papadon los ka kolong = Jalir jangji atawa teu nedunan jangjina.
Artinya ingkar janji.
- Peureum kadeuleu beunta karasa = Inget baé, teu bisa poho; boh kana barang atawa
ka jelema anu dipikancinta. Artinya teringat selalu, baik pada barang atau
pada orang yang dicintai.
- Piit ngeundeuk ngeundeuk pasir = Mikarep kaanu lain babadna, tangtu moal
kasorang. Artinya menginginkan yang tidak sederajat tentunya tidak akan
tercapai.
- Pindah cai pindah tampian = Unggah adat adat atawa robahna tempat matuh
robah adat jeung kabiasaan. Artinya bertingkah atau pindah tempat berubah
kebiasaan.
- Pinter aling laing bodo = Pinter tapi embung kanyahoan ku batur, kusabab
éta nyeta nyeta anu bodo. Artinya orang pintar tapi pura-pura bodoh supaya
tidak ketauan orang kalau dirinya pintar.
- Pipilih nyiar nu leuwih,
kocéplak meunang nu pécak =
Milih hayang meunang nu leuwih hade, ngan ahirna meunang nu leuwih goréng.
Artinya memilih sesuatu secara hati-hati agar mendapat yang lebih baik
tapi kenyataannya malah dapat yang lebih jelek.
- Piritan milu endogan = Pipilueun kana hiji kalakuan ku lantaran
kabawakeun ku batur, henteu kalawan kahayang sorangan. Artinya ikut-ikutan
pada urusan karena terbawa arus, bukan atas dasar keinginan sendiri.
- Piruruhan katengah imahkeun = Nu dusun didikan dibawa kana pasamoan. Artinya
orang pemalu/ dusun di bawa ke keramaian.
- Pondok jodo panjang baraya = sanaja teu ngajodo tapi silaturahmi kudu tetep
dijaga. Artinya meskipun tidak berjodoh tapi harus tetap menjaga
silaturahmi.
- Poék mongkléng buta rajin = Poék pisan. Artinya sangat gelap.
- Pupulur méméh mantun = Menta buruhan méméh digawé. Artinya minta upah
sebelum bekerja.
- Pur kuntul kari tunggul, lar
gagak kari tunggak, tunggak kacuwatan daging = Dina teu bener na anu diboréhan, boréh anu
katempuhan, kudu mayaran hutang anu dipangnanggungkeun. Artinya harus
membayar utang orang yang diberi jaminan.
- Puraga tamba kadengda = Migawé hiji pagawéan tapi henteu jeung enya
enya. Henteu ngandung maksud supaya hadé hasilna ieu mah supaya ulah
dipaido baé. Artinya mengerjakan suatu pekerjaan tidak sungguh-sungguh
tapi supaya tidak dimarahi saja.
Paribasa Sunda dan
artinya dari awalan huruf R
- Raweuy beuweungeun rambay
alaeun = Loba dahareun da loba
pepelakan. Artinya banyak makanan karena banyak tanaman.
- Rumbak caringin di buruan = Dina hiji kasusah atawa karerepet geus teu boga
kolot anu mepelingan ka urang. Artinya dalam keadaan susah orang tua yang
biasanya menenangkan sudah tidak ada.
- Rup ku padung rap ku lemah,
katuruban ku taneuh beureum =
Maot; sasarina ngeunaan kanyeri anu satungtung hirup moal poho sanajan
nepi ka maot. Artinya meninggal.
- Rusuh luput gancang pincang = Migawé naon baé anu rurusuhan temahna matak
kaduhung sabab hasilna teu matak nyugemakeun. Artinya mengerjakan sesuatu
dengan tergesa-gesa kibatnya menyesal karena hasilnya mengecewakan.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf S
- Sabuni-buni anu ngising = Sanajan dibunian atawa disumputkeun ogé ari
laku lampah anu goréng mah awal akhir kudu kanyahoan. Artinya meskipun
disembunyikan kelakuan jelek tetap akan ketahuan juga.
- Sagalak-galakna macan tara
ngakan anakna = Sagalak-galak na indung
bapa umumna tara tega kanu jadi anak. Artinya kegalak-galaknya orang tua
tidak akan tega pada anaknya sendiri.
- Sagolék pangkék sacangreud
pageuh = Hanteu cidra kana
jangji. Artinya tepat janji.
- Sahaok kadua gaplok = Gede ambek jeung babari nampiling. Artinya
gampang marah dan ringan tangan.
- Saherang-hérangna cibéas, moal
hérang cara cisumur =
Lamun geus aya pacengkadan sok tara hadé deui cara baréto saméméh aya
pacengkadan. Artinya jika sudah ada pertengkaran tidak seperti dulu
sebelum ada pertengkaran.
- Sahérang-hérangna cai béas = Haté hésé rido ka jelema anu geus nganyenyeri
ka urang. Artinya hati tidak ikhlas benar-benar kepada orang yang sudah
menyakiti.
- Sakecap kadua gobang = Gampang ngambek jeung gampang ngadék deuih.
Artinya mudah marah dan gampang menebas.
- Sakiriciking duit sakocopoking
bogo = Naon baé anu matak
narik kana hate urang. Artinya segala sesuatu yang menarik hati.
- Saluhur-luhur punduk tara
ngaliwatan hulu = Sapinter pinterna murid
pangartina moal ngaluhuran guru. Artinya sepintar-pintarnya murid tidak
akan melebihi guru.
- Samar polah samar rasa = Henteu puguh tingkah upamana ku sabab tepung
jeung jalma anu dipikacinta tapi tacan bruk-brak. Artinya bingung tidak
jelas misalnya bertemu dengan orang yang dicintai tapi belum diungkapkan.
- Sangsara di geusan betah = Sangat miskin, teu boga naon naon pisan
kulantaran geus embung digawé nyiar kipayah, ari hirup mah hayang kénéh.
Artinya sangat tidak punya karena tidak mau bekerja tapi masih ingin
hidup.
- Sapu nyéré pegat simpay = Paturay tineung, papisahan. Artinya perpisahan.
- Sareundeuk saigel sabobot
sapihanéan = Sabata sarimbangan;
Sauyunan, layeut, tara aya pacengkadan. Artinya rukun sauyunan tidak ada
perpecahan dan tidak ada pertengkaran.
- Satengah buah leunca = Teu jejeg ingetan, langlang lingling, kurang
saeundan. Artinya kurang sehat pikiran, gangguan jiwa.
- Saumur nyunyuhun hulu = Saumur hirup rumingkang di bumi alam. Artinya
seumur-umur.
- Sereg di buana logor diliang
jarum = Teu daek cicing di nu
rame sabab sieun kulantaran loba kasalahan atawa dosa, karesepna cicing di
nu suni. Artinya tidak betah tinggal di tempat ramai sebab punya banyak
kesalahan.
- Sereg di panto logor di liang
jarum = Nyingkahan hirup kumbuh
jelema loba, sabab loba dosa, loba kasieun jeung kaéra, betahna dinu suni
nu teu aya jelema. Artinya tidak betah di tempat yang banyak orang karena
malu, atau banyak dosa. Betahnya di tempat sepi yang jauh dari orang.
- Seukeut ambeu seukeut deuleu = Loba mata-matana jeung pinter nyusud perkara.
Artinya banyak mata-mata dan pintar mencari sumber perkara.
- Seukeut tambang manan gobang = Sakumaha gagahna wanina jeung ngalawana oge
jalma jahat mah awal ahir tangtu katangkep pulisi. Artinya segagah dan
seberani apapun orang jahat suatu saat akan tertangkap polisi.
- Seuneu hurung cai caah = Keur ambek, keur amarah, keur napsu. Artinya
sedang marah, sedang emosi.
- Seuneu hurung dipancaran = Nu keur napsu, heug ditambahan pisan
pikakeuheuleun, tangtu bae ngambekna jadi tambah. Artinya yang sedang
emosi ditambahin sesuatu yang bikin kesal jadi tambah marah.
- Seungit angin-anginan = Seungit pisan meleber ka mana-mana. Artinya
harum ke mana-mana.
- Seuseut batan neureuy keueus = Hésé pisan, artinya sangat susah.
- Siga careuh bulan = Diwedak kandel artinya memakai bedak tebal.
- Silih jenggut jeung nu gundul = Ménta tulung ka anu sarua butuhna atawa sarua
henteu boga. Artinya minta tolong pada orang yang sama butuh atau tidak
punya.
- Sing asak-asak nya ngéjo bisi
tutung tambagana = Cangkang sisindiran
sing asak nenjo bisi kaduhung jagana. Artinya harus hati-hati supaya tidak
menyesal akhirnya.
- Sirung ngaliwatan tunggul = Darajat atawa milik anak ngaliwatan bapa.
Artinya rejeki anak melewati bapak.
- Sosoroh ngadon kojor = Datang nyampeurkeun pati atawa kikiriman
lantaran aya pangarahan tapi kalahka meunang wiwirang jeung karugian.
Artinya datang menyerahkan nyawa atau mengirim sesuatu karena ada
keinginan tapi bukannya untung malah rugi dan menanggung malu.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf T
- Taktak moal ngaluluhan
sirah = murid moal ngaluluhuran guru,
bawahan moal ngaluluhuran dunungan, anak moal ngaluluhuran kolot, adi moal
ngaluluhuran lanceuk, jeung sajabana. Artinya murid tidak akan melebihi
guru, bawahan tidak akan melebihi atasan, anak tidak akan melebihi orang
tua, adik tidak akan melebiri kakak.
- Tamiang meulit ka bitis = Malindes ka diri sorangan. Artinya sama dengan
peribahasa senjata makan tuan, yaitu menerima akibat dari kelakuan jahat
sendiri.
- Tarajé nangeuh dulang pinandé = Saban tugas kudu dilaksanakeun kalawan alus
sarta bener. Artinya setiap tugas harus dilaksanakan dengan baik dan
benar.
- Taya halodo panyadapan = Terus digelendeng atawa dicarékan. Artinya
terus-terusan dimarahi.
- Taya tangan pangawasa = Lungse henteu boga tanaga. Artinya lemas tidak
bertenaga.
- Téng anak téng, anak merak
kukuncungan = Sipat anak teu jauh ti
sipat kolotna. Artinya sifat anak tidak jauh beda dari sifat orang tuanya,
sifat orangtua menurun kepada anaknya.
- Teu aya sarebuk samerang nyamu = Teu aya saeutik eutik acan. Artinya tidak ada
sedikitpun.
- Teu beunang dikoét kunu kékéd = Korét kacida, tara pisan daek nulung ka nu
butuh nalang ka nu susah. Artinya sangat pelit tidak suka membantu orang
yang membutuhkan.
- Teu boga pikir rangkepan = Teu boga curiga saeutik eutik acan. Artinya
tidak waspada atau tidak punya rasa curiga sedikitpun.
- Teu busik bulu salambar = Teu régrog, malah unggul dina juritna. Artinya
tidak luka atau menang dalam pertempuran.
- Teu cari ka Batawi tapi ka
salaki = Awéwé mah teu usaha
tapi ngadahar jeung maké hasil pangarah salaki. Artinya perempuan tidak
bekerja tapi makan dan memakai pakaian hasil usaha suami. (Note: Jaman
sekarang banyak perempuan yang bekerja).
- Teu didingding kelir = Teu dibuni-buni, ditembrakeun, teu
dirasiahkeun. Artinya tidak disembunyikan, tidak dirahasiakan, tidak
ditutup-tutupi, diceritakan apa adanya.
- Teu dipiceun sasieur atawa teu miceun sasieur = Sarua
pisan teu aya bédana saeutik eutik acan. Artinya sangat mirip tak ada
bedanya.
- Teu ditari teu ditakon = Teu waro diantep baé teu ditanya tanya acan.
Artinya dibiarin tidak ditanya tidak disapa.
- Teu gugur teu angin = Teu aya beja atawa taya cicirén. Artinya tidak
ada pertanda atau kabar sebelumnya.
- Teu ihir teu walahir, teu
kakak, teu caladi teu aro aro acan =
Teu dulur, lain baraya, deungeun deungeun. Artinya bukan saudara, bukan
keluarga, orang lain/asing.
- Teu jauh ti tihang juru teu
anggang ti tihang tengah =
Nya goréng rupana nya goréng kalakuanana sok daék pulang paling. Artinya
tidak bagus wajah dan kelakuannya lalu suka mengambil barang orang.
- Teu mais teu meuleum = Teu aya patalina pisan, teu pipilueun. Artinya
tidak ikut berbuat, tidak ada hubungannya, tidak ikut-ikutan.
- Teu ngalarung nu burung, teu
nyésakeun nu édan =
Ngalajur napsu ka awéwé, ka anu halal jeung anu haram oge disaruakeun baé.
Artinya mengikuti hawa nafsu bermain perempuan tanpa peduli halal dan
haram.
- Teu nginjeum ceuli teu nginjeum
mata = Ngadéngé jeung nenjo
sorangan lain cenah jeung baruk. Artinya mendengar dengan telinga sendiri
dan melihat dengan mata sendiri, bukan katanya.
- Teu nyaho di alip bingkeng = Teu bisa maca-maca/ngaji-ngaji acan. Tidak bisa
membaca atau tidak bisa ngaji satu huruf pun.
- Teu puguh alang ujurna = Teu puguh tungtungna, teu bérés. Artinya tidak
jelas benang merahnya, tidak beres.
- Teu wawuh wuwuh pajauh, teu
loma tambah paanggang =
Sing wawuh tur sing loma sabab balukarna alus pisan. Artinya harus kenal
dan akrab sebab akibatnya sangat baik.
- Ti luhur sausap rambut ti
handap sahibas dampal =
sakujur awak artinya sekujur badan dari atas rambut sampai alas kaki tanpa
kecuali.
- Ti peuting kapalingan ti
beurang kasayaban =
Sababaraha kali karurugian atawa karoroncodan. Artinya beberapa
kali/sering mengalami kerugian.
- Tiis ceuli herang mata = Tengtrem atawa ngarasa sugema ku kaayaan.
Artinya tentram dengan kondisi yang ada, keadaan yang bikin tentram dan
bahagia.
- Tikoro andon péso = Ngadeukeutan jelema nu bakal ngahukum atawa
nganyenyeri ka diri urang. Artinya mendekati orang yang akan menghukum
atau melukai diri kita.
- Tinggar kalongeun atawa teunggar kalongeun = Teu
sieun atawa teu nurut kulantaran remen teuing digelendeng atawa dicarékan.
Artinya tidak takut atau tidak nurut karena terlalu sering dimarahin atau
dibentak.
- Tipu keling ragaji Inggris = Pinter dina kajahatan, pinter dina ngbobodo
atawa nipu batur. Artinya pintar dalam hal kejahatan atau ngebohongi orang
lain.
- Titip diri sangsang badan = Mihapékeun manéh artinya mentipkan diri.
- Titirah ngadon kanceuh = Arek nyiar kasenangan tapi kalah pinanggih
jeung kasusah nu leuwih gedé. Artinya ingin mencari kesenangan tapi malah
mendapat kesusahan yang lebih besar.
- Totopong heureut dibébér-bébér,
tangtu soéh = Nyukupan ku pangala nu
sakitu saeutikna, tangtu matak jadi susah atawa pangala saeutik, ari
keperluan jeung pangaluaran anu sakitu lobana. Artinya mencukupi keperluan
yang banyak dengan penghasilan yang sedikit, jelas susah.
- Tugur tundang cuntang gantang = Ngajalankeun pagawéan pikeun Nagara, babakti ka
nagara. Artinya menjani pekerjaan untuk berbakti pada nusa dan bangsa.
- Tunggul dirarud catang dirumpak = Euweuh anu dipikasérab, terus baé ngalajur
napsu. Artinya mengikuti hawa nafsu tanpa ada yang ditakuti.
- Tunggul sirungan, catang supaan = Aya kajadian anu goréng atawa matak teu genah
ahirna. Artinya ada kejadin buruk atau masalah di kemudian hari/di akhir.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf U
- Ulah beunghar méméh boga = Ulah adigung nyéta-nyéta anu beunghar, bari
taya kaboga. Artinya jangan sombong seolah-olah kaya padahal tidak punya.
- Ulah cara ka malati kudu cara
ka picung = Ulah bosenan ka
pamajikan, tong ngurangan kanyaah tapi beuki lila téh kudu beuki nyaah.
Artinya jangan mengurangi rasa sayang, makin lama harus makin sayang.
- Ulah kabawa ku sakaba-kaba = Junun, ulah kabawa ku nu teu puguh, ulah kabawa
ngalampahkeun kagorengan. Artinya tetap pada pendirian yang baik, jangan
terbawa arus tidak baik.
- Ulah keok méméh dipacok = Ulah sieun saacan ngalakonan, artinya jangan
kalah/menyerah sebelum berbuat.
- Ulah leutik haté = Ulah sieun atawa putus pangharepan. Artinya
jangan berkecil hati, jangan putus harapan.
- Ulah lunca linci luncat mulang udar tina tali gadang = Uah
lali tina purwadaksina, ulah jalir jangji. Artinya harus bisa dipegang
jangan lupa diri, jangan ingkar janji.
- Ulah muragkeun duwegan ti luhur = Masing nyaah kana rejeki meunang hésé capé
ladang késang, pacuan arék dimonyah-monyah. Artinya harus sayang pada
rejeki hasil jerih payah jangan dihambur-hamburkan.
- Ulah ngaliarkeun taleus ateul = Ulah nyeubarkeun pitnah. Artinya jangan
menyebarkan fitnah.
- Ulah ngukur baju sasereg awak = Ulah nyimpulkeun perkara ceuk sorangan, artinya
jangan menyimpulkan menurut diri sendiri.
- Ulah nyaliksik ku buuk leutik = Ulah nyangsarakeun rakyat leutik. Artinya
jangan menyengsarakan rakyat kecil.
- Ulah pagiri- giri calik,
pagirang- girang tampian =
Ulah rebutan kakawasaan atawa ulah parasea. Artinya jangan berebut
kekuasaan atau jangan bertengkar.
- Ulah pangkat méméh jeneng = Ulah adigung adiguna hayang nyaruaan ka nu geus
jeneng. Artinya jangan sombong menyaingi orang yang sudah punya pangkat.
- Ulah tiis-tiis jahé = Kudu iatna, kudu cingceung. Artinya jangan
lengah harus waspada.
- Ulah unggut kalinduan ulah
gedag kaanginan = Lamun urang keur
nyanghareupan hiji maksud anu hade ulah kagoda, kaganggu atawa kabengbat
ku rupa rupa. Artinya jika sedang melakukan hal baik jangan terganggu oleh
godaan apapun.
- Uncal tara ridu ku tanduk = Teu ngarasa riweuh atawa ridu ku elmu atawa
barang nu bakal mangpaat. Artinya ilmu tidak akan repot dibawa
kemana-mana, jangan merasa repot membawa barang yang berguna/bermanfaat.
- Uyah mah tara téés ka luhur = Sipat kolot nurun ka anakna. Artinya sifat baik
maupun jelek orang tua akan menurun kepada anaknya.
Paribasa Sunda dan
artinya berawalan huruf W
- Waspada permana tingal = Bisa nyaho kana naon anu bakal kajadian.
Artinya mengetahui sesuatu yang akan terjadi.
- Weruh sadurung winarah = Geus nyaho saméméh dibejaan/kajadian. Artinya
sudah tahu sebelum dikasih tahu/ sebelum terjadi.
- Wiwirang di kolong catang nya
gedé nya panjang = Wiwirang nau pohara
gedéna. Artinya malu luar biasa.
Sumber : SUNDAPEDIA.COM, Oleh Husni Cahya Gumilar
Komentar
Posting Komentar